Bob Marley: Η ζωή και το έργο του θρύλου της reggae

Ο σπουδαίος Bob Marley κατάφερε να φορέσει ένα μεγάλο χαμόγελο στα εκατομμύρια οπαδών της μουσικής του μέχρι και σήμερα, ενώ προσπάθησε, και σε πολλές περιπτώσεις κατάφερε, να ενώσει ανθρώπους και λαούς.

Ο Robert Nesta “Bob” Marley γεννήθηκε στις 6 Φεβρουαρίου του 1945 στην περιοχή Nine Mile στη Τζαμάικα. Είχε αρχίσει να παίζει μουσική από μικρή ηλικία, ενώ όταν ήταν 12 χρονών μετακόμισε με τη μητέρα του στο Trenchtown του Kingston. Εκεί επέκτεινε τους μουσικούς του ορίζοντες ακούγοντας πολύ ραδιόφωνο ενώ άκουσε πρώτη φορά και ένα σχετικά νέο είδος, τη Ska. Εκεί γνωρίστηκε με άλλους μουσικούς της ηλικίας του, μεταξύ των άλλων και τον Peter Tosh, τη στιγμή που τραγουδούσε σε ένα τοπικό μουσικό σχήμα. Εκεί έμαθε να παίζει και κιθάρα, γεγονός που τον βοήθησε πολύ στο μέλλον στη συγγραφή τραγουδιών.

Το 1963, ο Bob, o Tosh και ο παιδικός του φίλος Bunny Wailer, σχημάτισαν μια μπάντα με όνομα The Wailing Wailers που ηχογράφησε τα πρώτα της κομμάτια μιλώντας για τα προβλήματα των φτωχών στη χώρα, με το κομμάτι ‘Slimmer Down’ να καταφέρνει να πουλήσει πάνω από 70.000 κόπιες σύμφωνα με πηγές. Την ίδια περίοδο φαίνεται πως έπαιζαν και μια αρχική μορφή του κομματιού ‘One Love’ που 35 χρόνια μετά το BBC χαρακτήρισε ως «τραγούδι του αιώνα».

Ο ska ήχος του τρίο από το Kingston άρχισε σιγά-σιγά να μετατρέπεται σε πιο αργό με ορισμένες ροκ πινελιές, που έμελλαν αργότερα να δημιουργήσουν το χαρακτηριστικό reggae στυλ της Τζαμάικα.

Το 1966 και ενώ ο Marley βρίσκεται στην Αμερική μαζί τη μητέρα του, επισκέπτεται την Τζαμάικα ο αυτοκράτορας Haile Selasie, που ενέπνευσε το κίνημα του Ρασταφαριανισμού (Rastafari) και έπαιξε σπουδαίο ρόλο στη ζωή του Τζαμαϊκανού καλλιτέχνη. Ο Selasie προσπαθούσε να περάσει το μήνυμα μιας ενωμένης Αφρικής ενώ δόξαζε τη ζωή και πίστευε πως η εξουσία μπορεί να φέρει αλλά και να δημιουργήσει την καταστροφή, ενώ τέλος πίστευε πως οι Rastafarians ήταν ικανοί να πραγματοποιήσουν το έργο του Θεού και να φέρουν ειρήνη στη Γη.

Το 1970, με τον Marley να έχει επιστρέψει στην πατρίδα του, τα πράγματα δεν πηγαίνουν καθόλου καλά, με τη φτώχεια και την εξαθλίωση να κυριαρχούν, ενώ η ανεργία και η πολιτική βία στερούσαν καθημερινά ζωές συνανθρώπων του. Ο ίδιος θα συναντηθεί με τον Lee “Scratch” Perry πρωτοπόρο της reggae/dub και τους Upsetters, ηχογραφώντας κάποια κομμάτια μεταξύ των οποίων τα ‘400 years’ και ‘Soul Rebel’, που περιελάμβαναν στίχους κοινωνικού περιεχομένου.

Ένα χρόνο αργότερα, ταξίδεψε ως τη Σουηδία προσπαθώντας να κάνει μια καινούργια αρχή μιας και είχε λύσει τη συνεργασία του με τον Perry και τελικά βρέθηκε στο Λονδίνο, όπου συναντήθηκε με παράγοντες των Island Records. Τότε η δισκογραφική έψαχνε να καλύψει το κενό που είχε στο είδος του Bob και φάνηκε πως στο πρόσωπό του είχε βρει τον ιδανικό καλλιτέχνη. O ίδιος είχε ξεκινήσει να φτιάχνει τα μαλλιά του τζίβες μετά την επίσκεψη του Selasie στο Kingston και έτσι αποτελούσε το ιδανικό πρότυπο reggae μουσικού.

Επέστρεψε στο Kingston και ηχογράφησε το ‘Catch A Fire’ το 1973 που περιλαμβάνει τα κομμάτια ‘Concrete Jungle’, ‘Stir it Up’, ‘No More Trouble’ και ‘All Day’, ‘All Night’ μεταξύ των άλλων. Σύντομα βρέθηκε να περιοδεύει σε Αγγλία και Αμερική με τους Wailers, ανοίγοντας ακόμα και συναυλίες του σχετικά άγνωστου τότε Bruce Springsteen. Μάλιστα έδωσαν και 4 συναυλίες ως support για τους Sly and the Family Stone αλλά σύντομα η συνεργασία διακόπηκε γιατί ο Marley και η παρέα του ήταν σαφώς ανώτεροι του μεγάλου ονόματος.

Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε και το άλμπουμ ‘Burnin’ που ανοίγει με το εμβληματικό ‘Get Up, Stand Up’ ενώ περιλαμβάνει και τα ‘Burnin and Lootin”, ‘One Foundation’, ‘The Oppressed Song’ και ‘I Shot the Sheriff’. Το τελευταίο μάλιστα το διασκεύασε ο Eric Clapton και έγινε τεράστια διεθνής επιτυχία, σκαρφαλώνοντας στην πρώτη θέση του Billboard του 1974. Είχε γίνει πλέον φανερό πως μέσω της μουσικής του, ο Marley κατάφερνε να ενώσει τους ανθρώπους και να τους δώσει δύναμη μέσω των απλών αλλά τόσο δυνατών στίχων του.

Την ίδια στιγμή ο συνδυασμός της μουσικής του, του τρόπου ζωής στη Τζαμάικα αλλά και η κουλτούρα των Rastafari τον συνέδεσαν άρρηκτα με τη χρήση μαριχουάνας παγκοσμίως. Ήδη αρκετά κομμάτια του είχαν αναφερθεί  στις πολλές χρήσεις της ενώ ο ίδιος πίστευε πως μέσω του φυτού ο άνθρωπος μπορούσε να σκεφτεί, να διαλογιστεί και να αλλάξει τρόπο ζωής. Πίστευε ακόμα πως οι ικανότητές του να γιατρέψουν το νου και το πνεύμα ήταν ο λόγος που οι πολιτικές δυνάμεις ανά τον κόσμο μάχονται εναντίον του. Χαρακτηριστικά έχει δηλώσει:

Μπορεί να σε κάνει σωστό, όταν το καπνίζεις. Καθαρίζει το μυαλό και σε βοηθάει να κάτσεις και να σκεφτείς, να ανακαλύψεις τον εαυτό σου. Αντί να γίνεσαι ανόητος, μπορείς να διαλογιστείς και να γίνεις ξεχωριστός. Το ρούμι σου μαθαίνει να είσαι μέθυσος και η μαριχουάνα σε βοηθά να γίνεις κάποιος.

Το 1975, με τον Peter Tosh και τον Bunny Wailer να έχουν αποχωρήσει απ’ τους Wailers και τον ήχο τους να έχει αλλάξει σε πιο μπλουζ κατευθύνσεις, οι Bob Marley and the Wailers κυκλοφορούν το ‘Natty Dread’ που πλέον στοχεύει στην επαγρύπνηση του ανθρώπου, πολιτική και πνευματική, ενώ ταυτόχρονα ο ανεβαστικός ρυθμός που επικρατεί, επιτυγχάνει την ψυχική ανάταση που ο ίδιος ο Marley ήθελε από την πρώτη στιγμή. Σε εκείνο το άλμπουμ ειπώθηκαν μεγάλες αλήθειες χωρίς δισταγμό, ενώ πολλοί ήταν οι άνθρωποι ανά τον πλανήτη που είδαν τον κόσμο όπως πραγματικά ήταν, μέσω της μουσικής του Bob Marley και των Wailers. Μερικές από τις πιο έντονες στιγμές εκείνης της κυκλοφορίας ήταν τα ‘Lively Up Yourself’, ‘No Woman No Cry’, ‘Natty Dread’ και ‘Talkin’ Blues’. Μάλιστα, το ‘Natty Dread’ έφτασε στο νούμερο 44 των charts και του έδωσε τη δυνατότητα να ξεκινήσει μια μεγάλη περιοδεία στην Ευρώπη.

Όμως ο Τζαμαϊκανός καλλιτέχνης ήταν ασταμάτητος και το 1976 κυκλοφόρησε μαζί με τους Wailers το ‘Rastaman Vibration’ έχοντας πλέον δημιουργήσει μια μεγάλη βάση οπαδών. Στο άλμπουμ αυτό, μίλησε για τον τρόπο που δουλεύει η εκπαίδευση, για την ανάγκη του ανθρώπου να είναι ελεύθερος και φυσικά μας θυμίζει για άλλη μια φορά πως το χαμόγελο είναι το μεγαλύτερό μας όπλο, ενώ δεν παρέλειψε μέσω του ομώνυμου κομματιού, να φέρει τον μέσο άνθρωπο πιο κοντά στα ιδεώδη του Ρασταφαριανισμού. ‘Positive Vibration’, ‘Roots Rock Reggae’, ‘Crazy Baldhead’, ‘War’, ‘Jah Live’ και ‘Smile Jamaica’ είναι πλέον τα πιο γνωστά κομμάτια της κυκλοφορίας αυτής.  Αξίζει να σημειωθεί επίσης πως το τραγούδι ‘War’ περιέχει σημεία της ομιλίας του Αυτοκράτορα Selasie, που οι Rastafarians δόξαζαν ως Θεό, όμως μέχρι και σήμερα θεωρείται ένας σπουδαίος ύμνος στην ισότητα.

Ο δίσκος εκτοξεύθηκε στο νούμερο 8 του Billboard και πλέον ο Marley θεωρούταν πρόξενος της reggae μουσικής και κουλτούρας παγκοσμίως. Πίσω στην Τζαμάικα, αν και ο ίδιος δοξαζόταν, υπήρχαν και πολλοί που τον έβλεπαν ως απειλή, στα μέσα μιας εμπόλεμης κατάστασης όπου άνθρωποι του υποκόσμου προσπάθησαν να κυριαρχήσουν στη χώρα. Ο Bob συμφώνησε να συμμετέχει σε μια δωρεάν συναυλία με το όνομα ‘Smile Jamaica’, με σκοπό την προσπάθεια εξομάλυνσης των πραγμάτων, και 2 μέρες πριν την εμφάνισή του, δέχθηκε  δολοφονική επίθεση στο χώρο που έκανε πρόβες με αποτέλεσμα τον ελαφρύ τραυματισμό του και της γυναίκας του, Rita, και τον σοβαρότερο του μάνατζέρ του, Don Taylor. Τελικά, όχι μόνο δεν ακυρώθηκε η συναυλία αλλά πραγματοποιήθηκε μπροστά σε 80.000 ανθρώπους σε μια από τις συγκλονιστικότερες εμφανίσεις του Τζαμαϊκανού μουσικού.

Μετά από αυτό το γεγονός αποσύρθηκε στο Λονδίνο όπου ηχογράφησε το 1977 τον δίσκο Exodus. Για άλλη μια φορά, ο Marley επηρεασμένος από τα γεγονότα στη χώρα του αλλά και στην Αφρική, έκανε κάλεσμα για ενότητα μέσα από τους ρυθμούς των ‘Exodus’ και ‘One Love’ ενώ τα ‘Natural Mystic’ και ‘Jammin’ αποτελούν ύμνους για τη μαριχουάνα μέχρι και σήμερα. Φυσικά ο δίσκος θα γνώριζε τεράστια επιτυχία ενώ κατάφερε να παραμείνει στα βρετανικά charts για 56 συνεχόμενες βδομάδες, χαρίζοντας χαμόγελα στους ολοένα αυξανόμενους οπαδούς του.

Την επόμενη χρονιά θα κυκλοφορήσει το ‘Kaya’ που για πολλούς θεωρείται η κορυφαία δισκογραφική του στιγμή. Τα πρώτα singles, ‘Is this Love’ και ‘Satisfy My Soul’ έχουν σαφώς ρομαντικό τόνο τη στιγμή που τα ‘Running Away’ και ‘Time Will Tell’ αντανακλούν τις σκέψεις του για την απόπειρα κατά της ζωής του 2 χρόνια πριν. Όσα και αν συνέβαιναν στον ίδιο και σε αυτούς που αγαπούσε, δεν ξεχνούσε ποτέ να χαμογελά απολαμβάνοντας τη ζωή και το κομμάτι ‘Sun is Shining’ το αποδεικνύει περίτρανα.

Η κυκλοφορία αυτού του άλμπουμ σηματοδότησε την επιστροφή του για άλλη μια φορά στη Τζαμάικα, όπου θα συμμετείχε στη συναυλία ‘One Love Peace Concert’ που διεξήχθη στο Εθνικό Στάδιο του Kingston με τη συμμετοχή 16 reggae σχημάτων, ενώ αργότερα ονομάστηκε «Το Woodstock του Τρίτου Κόσμου». Στην κορυφαία στιγμή της διοργάνωσης, ο Marley ανέβασε τον πρόεδρο του ενός κόμματος της χώρας (Jamaican Labor Party, JLP) και τον πρωθυπουργό, τους προέτρεψε να σφίξουν τα χέρια ως ένδειξη ενότητας και υπό τους ήχους του ‘Jammin’ τα σήκωσαν μαζί στον αέρα και αναφώνησαν “Jah Rastafari”. Αυτή η πραγματικά γενναία και σπουδαία κίνηση αποτέλεσε έναν από τους σημαντικότερους λόγους για τους οποίους βραβεύτηκε με το Μετάλλιο Ειρήνης στις 6 Ιουνίου του 1978 από τα Ηνωμένα Έθνη.

Στο τέλος του έτους εκείνου, ο Bob Marley θα ταξιδέψει για πρώτη φορά στην Αφρική και θα επισκεφθεί χώρες όπως η Κένυα και η Αιθιοπία, πηγαίνοντας σε μέρη στα οποία ο Selasie είχε κατοικίσει και μεγαλουργήσει, με σκοπό να έρθει όσο πιο κοντά μπορούσε στο Ρασταφαριανισμό, ενώ πριν μπει το 1979, είχε βγει σε περιοδεία με τους Wailers και πέρασε από Ευρώπη, Ιαπωνία, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία, βγάζοντας αργότερα το 2^ο live cd του με τίτλο ‘Babylon By Bus’.

Όλα αυτά τα ταξίδια αποτέλεσαν έμπνευση για τον ίδιο και το 1979 θα βγάλει άλλον ένα δίσκο μαζί με τους Wailers, με τίτλο ‘Survival’. Τραγούδια όπως τα ‘So Much Trouble’, ‘Zimbabwe’, ‘Africa Unite’ και ‘Wake Up And Live’ δείχνουν ξεκάθαρα πως ο θρύλος της reggae επιθυμούσε οι λαοί της Αφρικής να ενωθούν και να ζήσουν ειρηνικά ακολουθώντας το κήρυγμα του Αυτοκράτορα Selasie.

Αργότερα ο Marley είχε την τιμή να δώσει μια συναυλία για τον εορτασμό της ανεξαρτησίας της Ζιμπάμπουε, επιβεβαιώνοντας πως η μουσική του είχε καταφέρει να αλλάξει τον κόσμο, κάνοντάς τον ένα καλύτερο μέρος. Παρόλα αυτά και χωρίς να το γνωρίζουν οι καλλιτέχνες, η συναυλία ήταν ανοιχτή μόνο για λίγους δημοσιογράφους και πολιτικά πρόσωπα κι έτσι όταν το κοινό έσπασε τις θύρες του συναυλιακού χώρου και προσπάθησε να δει από κοντά τη συναυλία, διαδραματίστηκαν σοβαρά επεισόδια που αρχικά είχαν ως αποτέλεσμα την ακύρωση του γεγονότος. Όμως λίγο αργότερα ο Marley επέστρεψε στη σκηνή και ολοκλήρωσε το σόου μπροστά σε 90.000 ανθρώπους που είχαν μαζευτεί από όλο τον κόσμο!

Το 1980 ο Bob Marley έμελλε να κυκλοφορήσει την τελευταία δισκογραφική του δουλειά με το δίσκο ‘Uprising’ που περιελάμβανε τα τραγούδια ‘Coming From the Cold’, ‘Forever Loving Jah’, ‘We and Dem’, ‘Zion Train’ και ‘Could You Be Loved’. Το τελευταίο κομμάτι που ηχογράφησε ήταν το συγκινητικό ‘Redemption Song’ που λόγω της δύναμης των στίχων του, τα επόμενα χρόνια θα διασκευαζόταν από δεκάδες καλλιτέχνες.

Όπως έκανε πάντα, έτσι και τότε, για τελευταία φορά, ξεκίνησε μια μεγάλη περιοδεία στην Ευρώπη όπου πλέον έπαιζε μπροστά σε εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου. Στις 23 Σεπτέμβρη του 1980 ο Bob Marley θα έδινε μια τελευταία συναυλία στο Stanley Theater του Pittsburgh.

Το συγκεκριμένο σόου πραγματοποιήθηκε μόλις 2 μέρες αφού του ανακοινώθηκε πως πάσχει από καρκίνο που ξεκίνησε από το μεγάλο δάχτυλο του ποδιού του, ύστερα από έναν τραυματισμό που υπέστη ενώ έπαιζε ποδόσφαιρο που τόσο λάτρευε. Φυσικά δεν τα παράτησε ούτε τότε και προσπάθησε να ξεπεράσει αυτή τη δύσκολη στιγμή για 8 μήνες, όμως στις 11 Μαΐου του 1981 απεβίωσε σε νοσοκομείο του Miami, όντας μόλις 36 ετών.

Ακόμα και μετά το θάνατό του παρέλαβε αρκετά βραβεία ενώ 10 μέρες μετά το θάνατό του, μεταφέρθηκε στο Kingston όπου και τον συνόδευσαν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι στη τελευταία του κατοικία. Μάλιστα ήταν μια από τις λίγες φορές που σχεδόν όλοι οι πολιτικοί εκπρόσωποι της Τζαμάικα συνυπήρξαν ειρηνικά στη μεγάλη αυτή γιορτή.

Έχουν περάσει 34 χρόνια από το θάνατο αυτού του σπουδαίου καλλιτέχνη όμως ο μύθος του Bob Marley θα ζει για πάντα μέσα από τις μουσικές του, τα λόγια του αλλά και τα μηνύματα που πέρασε και διέδωσε σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Τη μουσική του κληρονομιά συνεχίζουν οι γιοί του Damian, Stephen, Ziggy, Julian και Ky mani Marley με σεβασμό στο έργο του πατέρα τους που κατάφερε σε μια πολύ δύσκολη εποχή για όλο τον κόσμο, να αφυπνίσει τους λαούς, να τους ενώσει και να τους βοηθήσει να παλέψουν για ειρήνη και αξιοπρέπεια και τους έμαθε να απολαμβάνουν τη ζωή, τη ζωή που όπως είχε πει ο ίδιος, τους ανήκει.

Θα μπορούσα να συνεχίσω να γράφω για πάντα, οπότε θα αφήσω τον ίδιο να κλείσει αυτό το αφιέρωμα, παραθέτοντας λίγα δικά του λόγια μέσα από το τραγούδι του ‘Get Up, Stand Up’ και με αυτό το εκπληκτικό απόσπασμα από τη συναυλία του στη Γερμανία:

Most people think
Great God will come from the sky
Take away everything
And make everybody feel high
But if you know what life is worth
You would look for yours on earth
And now you see the light

Δείτε ακόμα:

Απίστευτο ρεκόρ από τον Bob Marley

Bob Marley & The Wailers: 40 χρόνια από την κυκλοφορία του ‘Exodus’