Είναι κάτι που όλοι μας έχουμε βιώσει. Μπορεί στην αρχή να έχει πλάκα, αλλά συνήθως καταλήγει σε μια πολύ ενοχλητική κατάσταση που μας αποτρέπει από κάθε είδος συγκέντρωσης σε αυτό που πραγματικά θέλουμε να κάνουμε.
Το να κολλάει ένα τραγούδι στο μυαλό μας δεν είναι και το πιο ευχάριστο πράγμα στον κόσμο, αλλά δεν μπορούμε και να το αποφύγουμε.
Τι το προκαλεί όμως; Εκτός από τους «ψυχολογικούς» λόγους που υποσυνείδητα μας φέρνουν στο μυαλό κάποιο κομμάτι συνδεδεμένο με μία συγκεκριμένη κατάσταση όταν βρισκόμαστε ξανά σε αυτήν ή βλέπουμε π.χ. ένα αντικείμενο που μας τη θυμίζει, υπάρχει και μία πιο επιστημονική εξήγηση, που εστιάζει στους βαθύτερους λόγους που ένα κομμάτι κολλάει για ώρες στο μυαλό μας μερικές φορές.
Η αιτία δεν είναι άλλη από την «εγκεφαλική φαγούρα» (brain itch) που μας προκαλούν μερικά κομμάτια, την οποία ο εγκέφαλος μπορεί να «αντιμετωπίσει» μόνο επαναλαμβάνοντας μία μελωδία ξανά και ξανά. Αυτά τα λεγόμενα… earworms, κολλάνε στο κεφάλι μας, και ο βασικός λόγος για τον οποίο είναι τόσο «εθιστικά» δεν είναι άλλος από το ότι χρησιμοποιούν ένα συνεχώς επαναλαμβανόμενο μοτίβο, το οποίο είναι δύσκολο να ξεχάσουμε.
Η έρευνα αυτή δημοσιεύθηκε στις 29 Οκτωβρίου του 2003 και παρουσιάστηκε σε ένα συνέδριο Ψυχολογίας.
Μερικά απ’ τα πιο χαρακτηριστικά, κολλητικά τραγούδια είναι το ‘YMCA’, το ‘Macarena’ και το ‘Who Let The Dogs Out’ και, σύμφωνα με τον καθηγητή Kellaris, το μεγαλύτερο μέρος της επιτυχίας τους οφείλεται σε αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό τους. Ο ίδιος εξήγησε:
Σύμφωνα με την έρευνα, το 97%-99% του πληθυσμού μπορεί να το πάθει κάποια στιγμή στη ζωή του.
Σίγουρα, όμως, μερικοί είναι πιο ευαίσθητοι. Για παράδειγμα, αυτό είναι πιο εύκολο να συμβεί σε μία γυναίκα παρά σε έναν άνδρα, ενώ και οι μουσικοί είναι πιο ευαίσθητοι σε σχέση με αυτούς που δεν παίζουν μουσική.
Όπως ήταν λογικό, η έρευνα αυτή είχε πολύ μεγάλη σημασία για τους επίδοξους συνθέτες κομματιών αλλά και στους διαφημιστές, οι οποίοι τώρα είχαν ένα καλό στοιχείο προς εκμετάλλευση. Ο Chris Smith, που είχε επίσης ανάμειξη στην έρευνα, πρόσθεσε:
Τόσο για διαφημιστικούς σκοπούς όσο και για τη βιομηχανία της pop μουσικής, χρειάζεται κάτι που να μην ξεχνιέται γρήγορα ή εύκολα. Ένα καλό earworm είναι ύπουλο και θορυβώδες.
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά ενός καλού earworm είναι η επανάληψη. Αν έχεις κάτι που έχει μεγάλη ποικιλομορφία, είναι δύσκολο να αφομοιωθεί.
Πρακτικά, ένα καλό earworm είναι κάτι που μπορεί κάποιος να αφομοιώσει αμέσως και να το αναπαράγει συνεχώς όταν για παράδειγμα περπατά στο δρόμο, προς ενόχληση των υπολοίπων.
Ακόμα και οι μεγαλύτεροι μουσικοί το παθαίνουν, εξήγησε ο Smith. Ο Mozart εκνευριζόταν με τα παιδιά του όταν αυτά άφηναν μια παρτιτούρα στη μέση και έτρεχε να την ολοκληρώσει.
Ωστόσο, δεν υπάρχει κάποιο standard για να δημιουργήσει κάποιος ένα earworm. Ο καθηγητής Kellaris εξήγησε:
Έφτιαξα ένα ερωτηματολόγιο με 10 πιθανά earworms και η απάντηση που έδωσε η πλειοψηφία ήταν «άλλο». Έχει ξεκάθαρα σχέση με την ιδιοσυγκρασία του καθενός.
Γίνεται όμως να «καθαρίσεις» το μυαλό σου από ένα earworm; Η απάντηση είναι «όχι» σύμφωνα με τον ίδιο.
Συνήθως η προσπάθεια της αντικατάστασης με κάτι άλλο για να ξεκολλήσουμε, δεν λειτουργεί. Συν τοις άλλοις, προσπαθώντας να κάνουμε αυτό, το πιο πιθανό είναι να κολλήσουμε με κάτι άλλο.
Βέβαια, μία λύση που βοηθάει πολλές φορές, είναι να ξανακούσετε το κομμάτι εξ ολοκλήρου. Κάποιοι λένε πως είναι αποδοτικό.
