Οι Massive Attack ξεκίνησαν τη μουσική τους διαδρομή το 1988, από τη γενέτειρά τους, το Bristol. Η κολεκτίβα αποτελούμενη από τους Robert Del Naja (3D), Adrian Thaws (Tricky), Andrew Vowles (Mushroom) και Grant Marshall, αρχικά λεγόταν Wild Bunch. Ένα από τα πρώτα εγχώρια ηχοσυστήματα στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι Wild Bunch με τον DJ Milo στο τιμόνι, κυριάρχησαν στη hip-hop και reggae fusion σκηνή του Bristol, στα μέσα της δεκαετίας του ’80.
Άλλαξαν το όνομα της κολεκτίβας σε Massive Attack όταν κλήθηκαν να βγουν από τη ζώνη ασφαλείας τους και να πειραματιστούν με κάτι διαφορετικό.
Το 1991 μας συστήθηκαν δισκογραφικά με το ‘Blue Lines’, το οποίο ήταν μία συμπαραγωγή από τους Jonny Dollar και Cameron McVey, με τον δεύτερο να παίρνει τον ρόλο του μάνατζερ του γκρουπ. Την ίδια εποχή δημιουργήθηκε άλλο ένα γκρουπ που συμπορέυθηκε μουσικά με τους Massive Attack τα επόμενα χρόνια και αλλάξαν μαζί τον ρου της ιστορίας και αναφέρομαι φυσικά στους Portishead.
Ο McVey και η σύζυγός του, Neneh Cherry, παρείχαν οικονομική στήριξη στους Massive Attack, στους Portishead και στον Tricky κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μια συνθήκη που τους επέτρεψε να αναπτυχθούν και να δημιουργήσουν σε ένα πιο ασφαλές πλαίσιο, αφού μέχρι τότε δεν είχε κριθεί τίποτα ακόμα.
Ψάχνοντας να βρουν την ταυτότητά τους, μας έδωσαν το ‘Protection’ που κυκλοφόρησε τρία χρόνια αργότερα, έναν δίσκο που χαρακτηρίστηκε ως άτονος αλλά με αισθητά βελτιωμένο ήχο όσον αφορά την παραγωγή.
Εκείνη την περίοδο, ο Del Naja, με τον Davidge, βρίσκονταν στο στούντιο Ridge Farm με φίλους και μέλη του συγκροτήματος Lupin Howl (αποτελούμενο από πρώην μέλη του συγκροτήματος Spiritualized, συμπεριλαμβανομένου του Damon Reece, ο οποίος ήταν ο μόνιμος ντράμερ των Massive Attack), κάτι που εκ των υστέρων οδήγησε τα πραγματα ακόμα πιο πέρα, σε μια πιο ροκ κατεύθυνση.
Κάνοντας εκτεταμένες περιοδείες, η τριβή μεταξύ του Mushroom και των άλλων έφτασε στα άκρα. Ο Mushroom ήταν δυσαρεστημένος με τη διεύθυνση του γκρουπ και το ότι έπρεπε να εμφανιστεί μαζί τους στις περιοδείες ήταν καταναγκαστικό έργο, αλλά αυτά συμβαίνουν και στις καλύτερες οικογένειες.
Την περίοδο εκείνη, ήδη τα κύρια μέλη, πέρα από τη συνεργασία τους στο σχήμα, είχαν διάθεση για πειραματισμό και καλλιτεχνική αυτονομία, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα να χωρίσουν οι δρόμοι τους. Αρχικά αποχώρησε ο Tricky το 1995 και ακολούθησε ο Mushroom.
To ‘Mezzanine’ σηματοδότησε έναν επαναπροσδιορισμό του τι ήταν στην πραγματικότητα οι Massive Attack. Είχαν εμπορική επιτυχία και πριν από αυτό, αλλά ήταν ακόμα ένα νέο γκρουπ, που μάθαινε τον τρόπο ώστε να γίνει αυτό που όλοι γνωρίζουμε σήμερα. Αυτή η διαδικασία μεταμόρφωσης είχε τα θύματα της, με τους Vowles να αποχωρούν από το συγκρότημα αμέσως μετά την ολοκλήρωση της ηχογράφησης.
Για την ιστορία, ο Grant Marshall έκανε ένα διάλειμμα το 2001, επέστρεψε όμως στο συγκρότημα για την επόμενη περιοδεία τους, δύο χρόνια μετά και το 2005 βρέθηκαν μαζί και στο στούντιο για τις ανάγκες της ηχογράφησης του ‘Heligoland’.
Πριν φτάσουμε όμως μέχρι εκεί, πάμε πίσω στο 1997, όταν ο Del Naja έγινε ο κύριος παραγωγός του συγκροτήματος στις ηχογραφήσεις που έκαναν για το ‘Mezzanine’, που είναι μέχρι τώρα το πιο επιτυχημένο εμπορικά άλμπουμ τους, πουλώντας σχεδόν τέσσερα εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως.
Aποτελεί το τρίτο στούντιο άλμπουμ της μουσικής κολεκτίβας από το Bristol και κυκλοφόρησε στις 20 Απριλίου του 1998 (με λίγους μήνες καθυστέρηση από την αρχική ημερομηνία κυκλοφορίας) από τις δισκογραφικές Circa και Virgin Records.
Στον δίσκο, συμμετείχε ο μουσικός παραγωγός και δημιουργός, Neil Davidge ως ηχολήπτης και συμπαραγωγός, ενώ οι Horace Andy και Elizabeth Fraser ως οι κύριοι guest ερμηνευτές. Κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης, προστέθηκε στο σχήμα και ο Angelo Bruschini, ο οποίος έγινε και ο μόνιμος βασικός κιθαρίστας τους τόσο στο στούντιο όσο και στις live εμφανίσεις.
Στο ‘Mezzanine’ το γκρουπ άρχισε να εξερευνά μια πιο σκοτεινή αισθητική με πολλές και διαφορετικές επιρροές, ενώ επικεντρώθηκε σε ένα πιο ατμοσφαιρικό στυλ, επηρεασμένο από τη βρετανική post-punk, την industrial μουσική, την hip hop και την dub.
Ο Neil Davidge ανέλαβε την παραγωγή του δίσκου, αλλά η συμβολή του δεν περιορίστηκε μόνο στην παραγωγή και την τεχνική επιμέλεια, αφού ουσιαστικά αποτελούσε ένα τέταρτο μέλος του συγκροτήματος καθόλη τη διάρκεια των sessions και βασικό μέλος του γκρουπ, έκτοτε.
Ο Davidge επισημαίνει σε μια δήλωση ότι, στην καρδιά του, το ‘Mezzanine’ είναι “πολύ Bristol”:
Τα ‘Blue Lines’ και ‘Protection’ είναι σχεδόν σα να φτιάχτηκαν στο Λονδίνο, όχι στο Μπρίστολ και το ‘Mezzanine’ έχει αυτό το post-punk, έχει αυτό το reggae, έχει λίγο funk, έχει σχεδόν λίγη τζαζ ανά φάσεις, λίγο prog-rock…
Είναι ένα πραγματικό μείγμα όλων των επιρροών από τα μέλη του συγκροτήματος, συμπεριλαμβανομένου εμένα, και άλλων συντελεστών. Αισθάνομαι πραγματικά ότι αυτό το άλμπουμ συνοψίζει αυτό το σύνολο ανθρώπων.
Ο ρυθμός της μουσικής τους, ο οποίος ήταν πιο αργός από την επικρατούσα βρετανική χορευτική μουσική της εποχής, καθώς και το ύφος, ώθησαν τους γραφιάδες να αναζητήσουν και να επινοήσουν έναν καινούριο μουσικό όρο που αργότερα χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον για να περιγράψει το πιο πολυακουσμένο είδος που γέννησε η Μεγάλη Βρετανία μετά το post-punk.
Το trip hop από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 και μετά, αναδύθηκε σαν όρος για να περιγράψει αυτό που λεγόταν τότε σχεδόν υποτιμητικά, μουσική αναμονής, για ασανσέρ, “για να παίζει κάτι στο background”. Η ιστορία όμως έδειξε ότι δεν ήταν μόνο αυτό και ένας βασικός παράγοντας για να γραφτεί η ιστορία ήταν και το ‘Mezzanine’.
Οι Massive Attack ήταν το σημείο εκκίνησης του οχήματος αλλά παράλληλα ήταν κι εκείνοι που θέλησαν να ξεφύγουν από την απρόβλεπτη τροχιά του.
Σε μια συνέντευξη το 2006, ο Grant Marshall είχε πει σχετικά με την ορολογία:
Ξέρεις, όσον αφορά εμάς, η μουσική των Massive Attack ήταν μοναδική, οπότε το να τη βάλεις σε ένα κουτί ήταν σα να την περιορίζεις και να λες: Ξέρουμε από που έρχεστε.
Περιελάμβανε τα singles ‘Teardrop’, ‘Risingson’, ‘Angel’ και ‘Inertia Creeps‘.
Το ‘Teardrop’, που τραγούδησε η Elizabeth Fraser των Cocteau Twins συνοδευόταν από ένα βίντεο που σκηνοθέτησε ο Walter Stern και αποτελεί ένα βίντεο-ορόσημο, με την εικόνα του εμβρύου να χαράζεται βαθιά στη μνήμη μας, ενώ το ‘Dissolved Girl’ ερμηνεύει η Sarah Jay, για την ταινία The Jackal. Ο Horace Andy τραγούδησε σε τρία τραγούδια, συμπεριλαμβανομένου του ‘Angel’, που είναι εμπνευσμένο από το ‘You Are My Angel’ (1973) αν και δεν το θυμίζει σε τίποτα.
Το ‘Man Next Door’ είναι επίσης μια διασκευή στο ‘A Quiet Place’ (1975) του ίδιου καλλιτέχνη και εδώ οι ρίζες τους είναι πιο εμφανείς και φτάνουν μέχρι και στους Led Zeppelin.
Το ‘Inertia Creeps’ με τον χαρακτηριστικό ρυθμό που θυμίζει τσιφτετέλι, ηχογραφήθηκε μετά από ένα ταξίδι του Del Naja στην Κωνσταντινούπολη. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι δεν υπήρχαν πάντα συνέπειες. Συγκεκριμένα, οι Manfred Mann μήνυσαν τους Massive Attack για μη εξουσιοδοτημένη χρήση ενός sample του τραγουδιού ‘Tribute’ από το ομώνυμο άλμπουμ τους, ‘Manfred Mann’s Earth Band’ του 1972, που χρησιμοποιήθηκε στο ‘Black Milk’.
Το τραγούδι εμφανίστηκε στη συνέχεια με τον τίτλο ‘Black Melt’ σε επόμενες κυκλοφορίες και σε ζωντανές εμφανίσεις, με το sample να έχει αφαιρεθεί. Οι μεταγενέστερες ψηφιακές εκδόσεις του ‘Mezzanine’ διατήρησαν το αρχικό τραγούδι, με το όνομα των Manfred Mann να προστίθεται στους δημιουργούς.
Το ‘Mezzanine’ κέρδισε ένα Q Award για το καλύτερο άλμπουμ και προτάθηκε για βραβείο Mercury, αλλά η επιτυχία του δεν σταμάτησε εκεί. Βρέθηκε στην κορυφή των charts στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Αυστραλία, την Ιρλανδία και τη Νέα Ζηλανδία και παραμένει το μεγαλύτερο μουσικό τους επίτευγμα μέχρι σήμερα.
Δεν θεωρείται τυχαία ένα από τα καλύτερα άλμπουμ της δεκαετίας του ’90, μιας δεκαετίας που ανέδειξε καλλιτέχνες και είδη τα οποία είναι πλέον διαχρονικά. Μια δεκαετία που μουσικά πάλεψε με τέρατα της ροκ, δανείστηκε samples από τη reggae/dub σκηνή, έκλεψε ιδέες από την post-punk αλλά όλα αυτά έγιναν με έναν τρόπο αυθεντικό και δημιουργικό και αν κάτι διακρίνει τους Massive Attack, πέρα από τον μοναδικό ήχο τους, είναι η σκληρή δουλειά.
Μερικά από τα πιο αξιοσημείωτα τραγούδια του δίσκου δεν είχαν καν ρεφρέν και η δυναμική τους χαρακτηρίζεται από ένα σκοτεινό, παράξενο, σχεδόν παραμορφωμένο ήχο. Τα ορχηστρικά parts είναι σα να ξεπηδούν αβίαστα από avant-garde ταινία, το μπάσο κυριαρχεί σχεδόν σε κάθε κομμάτι, ενώ οι στίχοι είναι σα να γράφτηκαν μετά από μια εξαντλητική περίοδο εσωτερικής αναζήτησης και ανάκαμψης.
Massive Attack – ‘Mezzanine’ / Tracklist:
- Angel
- Risingson
- Teardrop
- Inertia Creeps
- Exchange
- Dissolved Girl
- Man Next Door
- Black Milk
- Mezzanine
- Group Four
- (Exchange)
