Strange Fruit: Αφιέρωμα στο τραγούδι του αιώνα
Βρισκόμαστε στο μακρινό 1939 και η Billie Holiday έχει αρχίσει ήδη να ανθίζει καλλιτεχνικά, κάνοντας τις πρώτες της μεγάλες συνεργασίες με τους Count Basie και Artie Shaw, ενώ προσπαθεί να εδραιωθεί στη συνείδηση των Αμερικανών σαν μια μεγάλη τζαζ καλλιτέχνις.
Εκείνη την περίοδο, λοιπόν, σύμφωνα με την επικρατέστερη ιστορικά εκδοχή, ο Barney Josephson, ιδιοκτήτης του Cafe Society, ενός χώρου που η Holiday πραγματοποιούσε συχνά ζωντανές εμφανίσεις, την προσεγγίζει, ζητώντας της να τραγουδήσει ένα κομμάτι με το όνομα ‘Strange Fruit’ το οποίο επρόκειτο να αλλάξει τη ροή της ιστορίας στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Για να έχουμε όμως πλήρη άποψη του τι ακριβώς συνέβη τότε, πρέπει να πάμε μερικά ακόμα χρόνια πίσω σε κάποιο γυμνάσιο της Νέας Υόρκης.
Ο Abel Meeropol, καθηγητής γυμνασίου και συγγραφέας της εποχής, ζούσε μια σχετικά ήσυχη ζωή, αν εξαιρέσει κανείς το ότι ήταν μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος των Ηνωμένων Πολιτειών, που ακόμα τότε δεν είχε απαγορευτεί.
Η ηρεμία του έμελλε να διαταραχτεί όταν έπεσε στα χέρια του μια φωτογραφία του Lawrence Beitler από το λιντσάρισμα δύο έγχρωμων ανδρών -των Thomas Shipp και Abram Smith- στο Marion της Indiana, που είχε λάβει χώρα το 1930.
Στη φωτογραφία απεικονίζονται οι δύο άντρες νεκροί και κρεμασμένοι από ένα δέντρο, με φανερά σημάδια κακοποίησης από το οργισμένο πλήθος.
Εδώ πρέπει να τονιστεί πως, ενώ το λιντσάρισμα των έγχρωμων ήταν μια πρακτική που εφαρμοζόταν τακτικά μέχρι τα τέλη του 1800, έκανε συχνά-πυκνά την εμφάνισή της ακόμα, σε κάποιες περιοχές του αμερικανικού Νότου.
Ήταν η φρίκη που ένιωσε ο Meeropol που τον ώθησε να γράψει το ποίημα Bitter Fruit που αποτέλεσε τη στιχουργική βάση του ‘Strange Fruit’. Φυσικά, το ποίημα υπεγράφη με το ψευδώνυμο Lewis Allan υπό το φόβο αντιποίνων από ρατσιστικές οργανώσεις.
Στη συνέχεια μελοποίησε ο ίδιος το ποίημα του, αφού κανένας μουσικός δεν δέχτηκε να τον βοηθήσει και το τραγούδησε μαζί με την έγχρωμη σύζυγό του, Laura Duncan, σημειώνοντας μάλιστα τοπική επιτυχία στη Νέα Υόρκη, με το ντουέτο να το ερμηνεύει τελικά στο Madison Square Garden.
Χρειαζόταν όμως κάτι περισσότερο, ώστε το τραγούδι να αγγίξει ένα ευρύτερο κοινό.
Όταν το κομμάτι έφτασε στα χέρια της Holiday ήταν διστακτική για το αν έπρεπε να το ερμηνεύσει, καθώς φοβόταν τις αντιδράσεις του κόσμου.
Παρόλα αυτά αποφάσισε να το κάνει γιατί της θύμιζε τον πατέρα της, και το έπραξε σε μία από τις ζωντανές εμφανίσεις της στο Cafe Society το 1939.
O Josephson που αντιλήφθηκε άμεσα τη συναισθηματική δύναμη που έχει το τραγούδι, είχε τις εξής εμπνεύσεις όσον αφορά την εκτέλεση:
Το ‘Strange Fruit’ θα ήταν το τελευταίο κομμάτι του προγράμματος, δεν θα υπήρχε άνκορ, όλα τα φώτα θα ήταν κλειστά, με εξαίρεση ένα προβολέα στο πρόσωπο της ερμηνεύτριας και οι σερβιτόροι θα είχαν σταματήσει λίγη ώρα πριν να δέχονται και να εκτελούν παραγγελίες.
Κατά τη διάρκεια της μουσικής εισαγωγής, μάλιστα, ζήτησε από τη Holiday να στέκεται με τα μάτια κλειστά σε στάση προσευχής.
Η ίδια δήλωσε αργότερα:
Την πρώτη φορά που το τραγούδησα, πίστεψα πως είχα κάνει ένα μεγάλο λάθος.
Τέλειωσα το κομμάτι και δεν ακουγόταν τίποτα.
Απόλυτη σιωπή.
Ξαφνικά κάποιος άρχισε να χειροκροτεί και αμέσως όλοι άρχισαν να χειροκροτούν και να ζητωκραυγάζουν.
Κι ενώ τα πράγματα φάνηκε να μπαίνουν σε ένα δρόμο, οι δυσκολίες δεν έπαψαν να υπάρχουν. Η Billie Holiday προσέγγισε τη δισκογραφική της, την Columbia, ζητώντας να ηχογραφήσει το κομμάτι.
Ο δισκογραφικός κολοσσός της εποχής αρνήθηκε αμέσως και έτσι η ερμηνεύτρια απευθύνθηκε στο φίλο της, Milt Gabler, ιδιοκτήτη της Commodore Records, εταιρείας με σαφώς μικρότερη δυναμική, που έδινε όμως βήμα σε πιο εναλλακτικούς τζαζ ερμηνευτές.
Μετά από πολλή πίεση, η Columbia της έδωσε άδεια μιας μέρας για ηχογράφηση σε ξένο στούντιο και κάπως έτσι κυκλοφόρησε ο δίσκος που έγινε η μεγαλύτερη εμπορική επιτυχία της σύντομης καριέρας της.
Το πιο παράδοξο είναι πως το ‘Strange Fruit’ έγινε b-side, καθώς θεωρείτο αδιανόητο ένα τραγούδι με τέτοιο στίχο να μπει στην πρώτη πλευρά ενός βινυλίου. Έτσι, τη θέση του στο μπροστινό μέρος του δίσκου, πήρε το πιο άσημο ‘Fine and Mellow’.
Διαβάζοντας κανείς τους στίχους του ποιήματος, εύκολα καταλαβαίνει γιατί η υπερσυντηρητική κοινωνία των Ηνωμένων Πολιτειών του μεσοπολέμου δεν μπορούσε με τίποτα να χωνέψει το περιεχόμενό τους.
Southern trees bear a strange fruit,
Blood on the leaves and blood at the root,
Black bodies swinging in the southern breeze,
Strange fruit hanging from the poplar trees.
Τα πτώματα των κρεμασμένων μαύρων παρομοιάζονται με παράξενα φρούτα που κρέμονται από ένα δέντρο που έχει παράξενους καρπούς, αίμα στα φύλλα και στις ρίζες…
Αυτή είναι μόνο η μία από τις τρεις στροφές του τραγουδιού που έκτοτε διασκευάστηκε πάρα πολλές φορές, με σημαντικότερη επανεκτέλεση αυτή μια άλλης μεγάλης κυρίας του πενταγράμμου, της Nina Simone, που του έδωσε τη δική της πνοή και χαρακτήρα.
Τα χρόνια πέρασαν και το ‘Strange Fruit’ έγινε ο ύμνος του αντιλιντσαριστικού κινήματος αλλά και του κινήματος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που άκμασε τις δεκαετίες του 1950 και του 1960.
Τραγουδιέται μέχρι σήμερα, από τα χείλη όσων αγωνίζονται για ισότητα μεταξύ των ανθρώπων ανεξαρτήτως φυλής, εθνότητας ή χρώματος.
Κλόνισε δε συθέμελα τη ρατσιστική Αμερική και έγινε αιτία κοινωνικών προβληματισμών, που οδήγησαν σε μεγάλες ανακατατάξεις, όσον αφορά τα δικαιώματα των έγχρωμων στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Το Δεκέμβριο του 1999 το περιοδικό Time το επέλεξε το ‘Strange Fruit’ ως το τραγούδι του αιώνα.
Το 1978 συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο Grammy Hall Of Fame, ενώ το 2002 η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, το συμπεριέλαβε στις 50 κυριότερες ηχογραφήσεις του καταλόγου National Recording Registry.
Οι διακρίσεις του δεν θα τελειώσουν ποτέ, οι περισσότερες άλλωστε ήρθαν μετά το θάνατο της Billie Holiday.
Ευχή όλων όμως είναι να τελειώσουν κάποια στιγμή οι άλλου τύπου διακρίσεις, αυτές μεταξύ των ανθρώπων, που καθιστούν το ‘Strange Fruit’ ακόμα και σήμερα, εξαιρετικά επίκαιρο ως προς την ουσία του.
