Ανατρεπτικός και οξύς σε όσα λέει, ο Δημήτρης Πουλικάκος μετράει πενήντα χρόνια συνεχούς παρουσίας στο καλλιτεχνικό στερέωμα. Μουσική, κινηματογράφος, τηλεόραση και ραδιόφωνο. Είναι αυθεντικός σε ό,τι κάνει και φροντίζει να αφήνει τη δική του στάμπα. Κάθε Δευτέρα βράδυ στις έντεκα ροκάρει με τη Θέκλα Τσελεπή στο Κόκκινο 105,5 διαλέγοντας μουσικά διαμάντια για τους ακροατές. Ο θείος Νώντας, όπως τον είχε αποκαλέσει πρώτος ο Παύλος Σιδηρόπουλος, επιτρέπει να του μιλάνε μόνο στον ενικό, θεωρώντας τον πληθυντικό μια ανόητη κοινωνική σύμβαση. Έτσι, κάτω από αυτόν τον όρο, έγινε η συνέντευξη αυτή, όπου τρεις ώρες μαζί του κύλησαν σαν νερό.
-Κατάγεσαι από μία αστική οικογένεια.
Ναι. Αστική από την πλευρά της μητέρας μου πιο πολύ, όχι τόσο από την οικογένεια του πατέρα μου. Και οι δυο τους ήταν γιατροί στο επάγγελμα. Συγκεκριμένα, ο πατέρας μου ήταν καρδιολόγος και η μητέρα μου μικροβιολόγος. Εγώ γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Πατησίων.
–Εσύ στη ζωή σου διάλεξες ένα μη συμβατικό τρόπο ζωής. Πώς το αντιμετώπισαν;
Με τα χίλια ζόρια. Δεν το πήραν με καλό μάτι, ούτε στην αρχή ούτε αργότερα… Μου είχαν πει, βέβαια, να ασχοληθώ με οτιδήποτε εκτός από το επάγγελμα του γιατρού αλλά δε γούσταραν που ο γιος τους έγινε καλλιτέχνης. Και δεν κατάλαβαν ότι αυτό που έκανα ήταν η ζωή μου. Η μουσική, ο κινηματογράφος και όλα τα συναφή. Μέχρι τα 50 μου η μάνα μου με ρώταγε τι έχω αποφασίσει να κάνω στη ζωή μου. Ο πατέρας μου ήταν πιο αυστηρός από τη μητέρα μου βέβαια. Είχαμε μεγάλες κόντρες οι δυο μας.
-Η αδερφή του πατέρα σου ήταν σύζυγος του δυο φορές Πρωθυπουργού της Ελλάδας, του Παναγιώτη Κανελλόπουλου. Τι τύπος ήταν ο Κανελλόπουλος;
Όχι πάντως ο τύπος του κλασσικού Έλληνα πολιτικού. Ήταν ακαδημαϊκός ο άνθρωπος. Δεξιός μεν, αλλά άνηκε στην τότε αποκαλούμενη φωτισμένη δεξιά. Από τη μία ας πούμε ήταν ο Καραμανλής και ο Αβέρωφ και από την άλλη ο Κανελλόπουλος και ο Παπαληγούρας, οι δεξιοί διανοούμενοι. Είπε και αυτός κάποιες μαλακίες αλλά έγραψε και σπουδαία πράγματα.
-Τον συμπαθούσες;
Ναι. Τον αγαπούσα τον Παναγιώτη. Μου έδινε το μεγαλύτερο χαρτζιλίκι από όλους τους συγγενείς μου… Εκεί που ο πατέρας μου μου έδινε ένα τάλιρο ή ένα δεκάρικο, ο Κανελλόπουλος μου έδινε ένα κατοστάρικο. Ήταν ήπιος άνθρωπος και κρατούσε φιλίες με τους πολιτικούς του αντιπάλους. Με τον Ηλία Ηλιού της ΕΔΑ, για παράδειγμα, είχαν πολύ καλή σχέση. Ήταν φίλοι. Νομίζω ότι η Ελλάδα αν είχε κάποιους Κανελλόπουλους από τη μία και ορισμένους Ηλιού από την άλλη, θα ήταν σε καλύτερη κατάσταση από ό,τι είναι. Και από αισθητικής πλευράς αλλά και από πολιτικής σκέψης…
-Χρειάζεται αυτή η ομόνοια στη σημερινή πολιτική σκηνή; Και στην κοινωνία γενικότερα; Αν σκεφτούμε ότι οι Έλληνες βρίσκονται συνεχώς σε διχόνοια μεταξύ τους;
Μα φυσικά. Αλλά για να γίνει αυτό πρέπει να υπάρχει και κάποιο επίπεδο και στην πολιτική και στην κοινωνία. Αυτό το σκηνικό της διχόνοιας υπάρχει αιώνες στην Ελλάδα. Δες στην αρχαιότητα το μοντέλο Αθήνα -Σπάρτη. Το παιχνίδι δεν είναι η καλή αριστερά και η κακή δεξιά. Δηλαδή όλοι οι αριστεροί είναι καλοί άνθρωποι και όλοι οι δεξιοί είναι καθάρματα; Δεν μπορούμε να κρίνουμε τους ανθρώπους έτσι…
-Με τη μουσική πώς ξεκίνησες;
Είχα το μικρόβιο μέσα μου από παιδί. Το έβλεπε και ο πατέρας μου. Είχαμε ένα πιάνο στο σπίτι το οποίο δε με άφηνε να το πλησιάζω ούτε στα τρία μέτρα… Έβαζε δίσκους κλασσικής μουσικής να ακούμε τα μεσημέρια κατά τη διάρκεια του φαγητού.
-Αρχικά εντάχτηκες στο συγκρότημα MGC. Από τα πρώτα ροκ σχήματα στην Ελλάδα. Ισχύει ότι το όνομα του συγκροτήματος το οφείλουν στον Ντίνο Ηλιόπουλο?
Οι MGC υπήρχαν πριν ενταχτώ εγώ. Υπήρχαν ως συγκρότημα από το 1965 κι εγώ μπήκα το 1967. Δούλευα τότε στις Εννιά Μούσες στην Πλάκα και ήρθαμε σε επαφή. Έχει ακουστεί ότι κάτι έγινε με τον Ηλιόπουλο για την ονομασία αλλά δεν ξέρω να σου πω σίγουρα. Δεν έχει επιβεβαιωθεί.
-Στη συνέχεια βρίσκεσαι στον Εξαδάχτυλο, έπειτα με τους Αχ Βαχ. Ήταν και ο Σταμάτης Σπανουδάκης στους Αχ Βαχ;
Με τους Αχ Βαχ έπαιξα λίγο αλλά δεν έμεινε κάτι δισκογραφικά. Ούτε μία ηχογράφηση. Ήταν και ο Σπανουδάκης στο σχήμα λίγο πριν την εποχή του Πολυτεχνείου. Εξ’ ου και το όνομα Αχ Βαχ…
-Από τότε έχουν περάσει κοντά πενήντα χρόνια. Ήσουν από τους πρώτους που έβαλαν τις βάσεις στο ελληνικό ροκ. Πώς το αντιλαμβάνεσαι αυτό;
Ούτε τότε το αντιλαμβανόμουν, ούτε τώρα το αντιλαμβάνομαι να σου πω την αλήθεια. Νεανικός ενθουσιασμός που λέει και ο Νιόνιος…
-Μπορείς να φανταστείς τη ζωή σου χωρίς να κάνεις τέχνη; Χωρίς να είσαι καλλιτέχνης;
Δε μου αρέσει να αναφέρω τον εαυτό μου ως καλλιτέχνη. Τι θα πει καλλιτέχνης ή διανοούμενος; Οποιοσδήποτε από εμάς είναι εν δυνάμει καλλιτέχνης. Ποιός από εμάς, για παράδειγμα, δεν έχει γράψει πέντε στίχους…
-Κάτι αντίστοιχο με αυτό που λες, έχει δηλώσει και ο Φεντερίκο Φελίνι. Είσαι τυχερός που κάνεις αυτό που κάνεις;
Ζω από αυτό που κάνω αλλά δεν είναι τύχη. Πείσμα και τρέλα είναι. Κανονικά με τα χρήματα που βγάζω δε ζει άνθρωπος αλλά ως εκ θαύματος τα καταφέρνω…
-Από την τηλεόραση έβγαλες χρήματα;
Βγήκαν χρήματα αλλά τα ξέσκισα εν ριπή οφθαλμού. Η τηλεόραση θα σου δώσει λεφτά και αναγνωρισιμότητα αλλά πρέπει να ξέρεις πώς θα τα διαχειριστείς αμφότερα. Ο χρόνος κρίνει τη πορεία σου. Η τηλεόραση μπορεί να σε φτιάξει αλλά πολύ εύκολα μπορεί και να σε κάψει.
-Οι ‘Αυθαίρετοι’ ήταν από τις πιο σημαντικές επιτυχίες της ιδιωτικής τηλεόρασης στο ξεκίνημά της. Ήσουν πρωταγωνιστής στη σειρά. Εισέπραξες αναγνωρισιμότητα;
Με τους ‘Αυθαίρετους’ είχα εισπράξει αναγνωρισιμότητα. Κάποιο καλοκαίρι είχα πάει διακοπές στη Μύκονο και είχαν μαζευτεί καμιά ντουζίνα πιτσιρίκια και μου φώναζαν “Χατζηγιώργη-Χατζηγιώργη”. Μεγάλη πλάκα…
-Τι πιστεύεις για τη τηλεόραση του σήμερα;
Μπορώ να σου πω ότι η τηλεόραση με τα συγκεκριμένα πρότυπα που προβάλλει έχει κάνει το 90% της καταστροφής στην κοινωνία. Η αισθητική που παρουσιάζει είναι τραγική και άθλια. Τι να λέμε τώρα… Από τη μία έχουμε την ηθικοπλαστική και εθνοκαπηλευόμενη νοοτροπία και από την άλλη την αποθέωση της πλήρους χυδαιότητας. Συντηρητισμός αφενός, ψευτοαπελευθέρωση από την άλλη. Και βλέπεις ότι αυτά τα δύο συνυπάρχουν στο μέσο αυτό. Βρίσκονται μέσα στο μυαλό του ίδιου του τηλεθεατή. Από τη μία είναι συντηρητικός αλλά ταυτόχρονα θέλει και να απολαμβάνει τη σαβούρα, το σκουπίδι και τα ξέκωλα. Μεγάλη υποκρισία… Το ζήτημα είναι ότι όσο πιο πολύ μιλάμε για αυτά τα φαινόμενα, τόσο αυτά απλώνουν ρίζες και θεσμοθετούνται μέσα στη κοινωνία. Πρέπει να τα πετάξουμε πια από πάνω μας. Δεν υπάρχει σωτηρία αλλιώς.
-Μιλάς για τη κοινωνική παρακμή αυτή τη στιγμή. Πού πρέπει να ψάξει ο σημερινός άνθρωπος για να πάρει ανάσα από αυτό που περιγράφεις; Τι είναι αυτό που θα τον κινητοποιήσει;
Κοίταξε να δεις. Τα πάντα υπάρχουνε μέσα μας. Και το καλό και το κακό. Το έχει πει και ο Ηράκλειτος ότι η δημιουργία είναι ζήτημα αντίρροπων δυνάμεων. Το θέμα είναι τι αφήνεις να σε επηρεάζει και τι επικρατεί μέσα σου στη τελική από τη μάχη που συμβαίνει. Είναι θέμα του καθενός να βρει το δικό του δρόμο. Όποιος ψάχνει, πιστεύω ότι βρίσκει τη δύναμη μέσα του να βελτιωθεί και να αλλάξει. Αρκεί να ψάξει και να έχει αυτογνωσία,το «γνώθι σαυτόν» που λέγανε οι αρχαίοι Έλληνες. Νομίζω πως αυτό που κινητοποιεί τον άνθρωπο είναι το ένστικτό του. Ας το ακολουθήσει λοιπόν.
-Από τις ταινίες βγήκαν χρήματα;
Μπα… Το πρώτο πράγμα που σου λέγανε όταν σε φώναζαν για μια ταινία ήταν ότι τα πράγματα από οικονομικής πλευράς είναι ζόρικα και πρέπει όλοι να βάλουμε νερό στο κρασί μας.
–Έχεις συνεργαστεί στον κινηματογράφο πάντως με σπουδαίους σκηνοθέτες σε καλές δουλειές. Ποιες ξεχωρίζεις;
Ξεχωρίζω τον ‘Δράκουλα Των Εξαρχείων’ του Νίκου Ζερβού. Γουστάρω πολύ τον Νίκο. Είναι ειλικρινής και ό,τι έχει να πει το λέει. Επίσης, οι ταινίες που έκανα με τον Νίκο Περάκη, που τον εκτιμώ, και το ‘Μετέωρο Βήμα Του Πελαργού’ του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Βέβαια, ο Αγγελόπουλος είχε κάποιες εμμονές που όταν τον έπιαναν πελάγωνε.
-Θυμάσαι καμία στιγμή από κάποιο γύρισμα που σου έχει μείνει;
Ναι, στο ‘Μετέωρο Βήμα Του Πελαργού’ με τον Αγγελόπουλο. Ήταν να γίνει μια σκηνή σε ένα παλιό μοτέλ κάπου στη Μαλακάσα χειμώνα καιρό με τη Ζαν Μορό. Βάσει σεναρίου, η Ζαν Μορό έψαχνε τον Μαρτσέλο Μαστρογιάννι, ο οποίος δεν έπαιζε σε αυτή τη σκηνή. Μαζί με τη Μορό και ο Γρηγόρης Πατρικαρέας. Έπρεπε κάποια στιγμή ο Αγγελόπουλος να κάνει ένα γκρο πλαν. Για δύο ώρες πάλευε να δει πώς θα το κάνει. Έχεις ολόκληρη Ζαν Μορό και φοβάσαι να κάνεις ένα γκρο πλαν δηλαδή…
-Ποιοί σύγχρονοι σκηνοθέτες σου αρέσουν;
Μου αρέσει πολύ ο Πάνος Κούτρας και ο Γιάννης Οικονομίδης.
-Μιλήσαμε για μουσική και σινεμά. Πότε έρχεται ένα καλό αποτέλεσμα;
Όταν εκτεθείς και παλέψεις για την υπέρβαση. Να προσπαθήσεις να ξεπεράσεις τον εαυτό σου.
–Ασχολήθηκες και με τη λογοτεχνία συμμετέχοντας στο περιοδικό Πάλι μαζί με τον Ανδρέα Εμπειρίκο και τον Παναγιώτη Κουτρουμπούση. Πώς ήταν αυτό σαν εμπειρία;
Τρομερή εμπειρία. Το Πάλι το ξεκίνησε ο Παναγιώτης Κουτρουμπούσης μαζί με μένα. Ο Κουτρουμπούσης σε πιο μεγάλο βαθμό, ήταν πιο μεγάλος και ήξερε καλύτερα τα πράγματα στο χώρο της λογοτεχνίας. Τον θεωρούσα μέντορά μου. Ο Λεωνίδας Χρηστάκης στη συνέχεια μας σύστησε στον Νάνο Βαλαωρίτη και στην πορεία εντάχτηκε και ο Νάνος. Συνεργάστηκαν και άλλοι στο Πάλι. Ο Γιώργος Μακρής, η Μαντώ Αραβαντινού, ο Κώστας Ταχτσής, ο Νίκος Εγγονόπουλος και ο Ανδρέας Εμπειρίκος. Ήταν ένα περιοδικό που προσέγγισε τον υπερρεαλισμό και τη μπιτ λογοτεχνία.
-Τι θυμάσαι από τον Ανδρέα Εμπειρίκο;
Ο Εμπειρίκος ήταν ένα λουλούδι. Μεγάλη περίπτωση ανθρώπου και καλλιτέχνη. Μας βοήθησε πολύ με το Πάλι.
-Πώς κρίνεις το φαινόμενο της Χρυσής Αυγής που ακόμα και σήμερα, μετά από όσα έχουν γίνει, αυτό το μόρφωμα καλά κρατεί;
Είναι σαφέστατα θέμα παιδείας, μόρφωσης και σε ένα μικρό ποσοστό ιδεολογίας, αλλά ας μη μείνουμε μόνο εκεί. Για μένα είναι πιο πολύ θέμα νοοτροπίας και συμπεριφοράς. Αυτό που εκφράζει η Χρυσή Αυγή είναι η συμπεριφορά του Ελληνάρα, κάτι το οποίο βλέπεις καθημερινά όπου και αν ρίξεις το βλέμμα σου… Δυστυχώς, τέτοια φαινόμενα βλέπουμε -με άλλον τρόπο βέβαια- και στην αντίπερα όχθη, στους κόλπους της αριστεράς. Σαφώς και δεν πιστεύω στη βία των δύο άκρων ούτε μπαίνω σε καμία διαδικασία εξίσωσης ανάμεσα σε αυτούς τους κόσμους. Δε γίνεται να εξισώσεις, επί παραδείγματι, τη βία του Σπάρτακου με τη βία των Ρωμαίων η οποία προκάλεσε τον Σπάρτακο να εξεγερθεί. Αυτές οι συγκρίσεις και οι εξισώσεις έρχονται στην επιφάνεια για συγκεκριμένους σκοπούς από τα κέντρα εξουσίας.
-Τι είναι βία;
Ακραία βία για μένα σήμερα είναι η βίαιη πτώχευση. Αυτό που συμβαίνει τώρα στην πατρίδα μας. Γιατί πρέπει να θεωρούμε εγκληματία μόνο τον Μιχαλολιάκο επειδή υποκίνησε ξυλοδαρμούς, νταβατζιλίδικες συμπεριφορές και δολοφονίες και αφήνουμε απ’ έξω αυτούς που κυβέρνησαν τόσα χρόνια, εντός και εκτός μνημονίου, και έφεραν ανθρώπους στην αυτοκτονία, τη φτώχεια και την ένδεια; Πρέπει να αναλύσουμε τι είναι έγκλημα και να αποδώσουμε δικαιοσύνη ως κοινωνία. Όλοι αυτοί που κυβέρνησαν είναι χειρότεροι και από τη μαφία. Έχουν κάνει εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και μάλιστα όχι εν καιρώ πολέμου, αλλά εν καιρώ ειρήνης… Αν είχαμε πόλεμο και μας βομβάρδιζαν, πίστεψέ με τα πράγματα θα ήταν πιο καθαρά. Θα ξέραμε τι μας συνέβαινε. Τώρα νιώθουμε μουδιασμένοι, δεν ξέρουμε τι μας συμβαίνει. Πρέπει επειγόντως να επανέλθει το θέμα της εσχάτης προδοσίας και να κάτσουν στο σκαμνί. Να γίνει επιτέλους μια κάθαρση.
-Μιλάς για κάποιες έννοιες που δεν ακουμπάει η σημερινή αριστερά. Πατρίδα, εσχάτη προδοσία.. Γιατί η αριστερά αποποιείται τέτοιες έννοιες και τις ταυτίζει με δεξιές λογικές;
Η σημερινή αριστερά έχει φτάσει στο τραγικό σημείο να κάνει δώρο τέτοιες έννοιες σε δεξιούς, ακροδεξιούς και φασίστες οι οποίοι τις καπηλεύονται και ουσιαστικά δεν έχουν καμία σχέση με αυτές. Η αριστερά φοβάται να τις διαχειριστεί και αυτό στρέφεται εναντίον της. Η γλώσσα, για παράδειγμα, είναι από τα πιο βασικά στοιχεία του εκάστοτε πολιτισμού και του εκάστοτε γεωγραφικού χώρου όπου ζει και μεγαλώνει κανείς. Οι λέξεις αποτελούν τη διαφορετικότητά μας. Πρέπει να είσαι άρρωστος ή να κουβαλάς μεγάλα τραύματα μέσα σου ώστε να μην αγαπάς το χώρο που γεννήθηκες και ζεις. Είναι σαν να μην αγαπάς τη μάνα σου. Και με τη μάνα σου θα έχεις κόντρες, τσακωμούς, διαφωνίες, αλλά αυτή σε έφερε στη ζωή…
-Τι άλλο σε ενοχλεί στην αριστερά;
Δε μου αρέσει αυτή η τυποποίηση που έχει επικρατήσει και έχει γίνει ένας συγκεκριμένος τρόπος ζωής τον οποίο πρέπει να ακολουθείς. Να κάνεις, δηλαδή, συγκεκριμένα πράγματα για να θεωρείσαι αριστερός. Να συχνάζεις στα Εξάρχεια, να ακούς συγκεκριμένες μουσικές. Έχει γίνει ένας ακόμα θεσμός θα έλεγα αυτή η νοοτροπία, μια μόδα… Η αριστερά σήμερα είναι μια κατά κάποιο τρόπο μηχανή του κιμά που βγάζει τυποποιημένες κόπιες ανθρώπων. Δεν υπάρχει διαφορετικότητα, πάθος, φαντασία ανάμεσα στους λεγόμενους αριστερούς. Ακόμα και στον αντιεξουσιαστικό χώρο αν δεις, υπάρχει μια αβάσταχτη μιζέρια. Πρέπει να βγούμε από αυτό το τέλμα. Είναι και η εποχή τέτοια βέβαια, που δημιουργεί τέτοια αδιέξοδα αλλά πρέπει να τα υπερβούμε.
-Αν ζούσε ο Νικόλας Άσιμος ή η Κατερίνα Γώγου, οι οποίοι σημάδεψαν την περιοχή αλλά και το αριστερό φάσμα με την παρουσία τους, πώς θα αντιδρούσαν σε αυτό που περιγράφεις;
Αν έβλεπε τέτοιους τύπους ο Άσιμος, σίγουρα θα τους πλάκωνε με τη μαγκούρα…
-Από πού θα έρθει η λύση; Αν αυτοί που τόσα χρόνια διοικούσαν έφεραν τη κατάσταση εδώ και η αριστερά δεν έχει τη δύναμη να φέρει την αλλαγή στο παιχνίδι, τότε πού πάει το πράγμα;
Το πράγμα πάει εκεί που το πάμε εμείς. Συνεχώς περιμένουμε από κάποιον άλλο να μας σώσει. Δεν έρχονται οι λύσεις από τον ουρανό αν δεν κινητοποιείσαι. Θα σου φέρω ένα παράδειγμα που μου έχει κάνει εντύπωση. Κάποια στιγμή κινδύνεψε η Πράγα από ακραία καιρικά φαινόμενα. Βροχές κλπ. Οι άνθρωποι αμέσως έτρεξαν για να σώσουν τα έργα τέχνης από τα μουσεία τους. Τα ένιωθαν κομμάτια τους, ότι τους ενδιέφερε να σωθούν. Δεν περίμεναν από κανένα κράτος και καμία δημοτική υπηρεσία να πάει και να τους σώσει. Αν γινόταν κάτι αντίστοιχο εδώ θα φώναζαν όλοι πού είναι το κράτος…
-Πιστεύεις στο Θεό;
Το πιθανότερο είναι να μην υπάρχει Θεός. Και πάλι θα επικαλεστώ τον Ηράκλειτο ο οποίος μίλησε για το «άνωθεν δίκαιο». Ο Θεός ως έννοια είναι κάτι ιδιαίτερο και προσωπικό για τον καθένα. Ορίζεται υποκειμενικά… Αν θες, μπορώ να δεχτώ ότι υπάρχουν κάποιες δυνάμεις στο σύμπαν οι οποίες δημιούργησαν αυτό το οποίο ζούμε. Πιστεύω ότι η ζωή δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα παράξενο ατύχημα… Η θρησκεία με τη σειρά της, πάτησε πάνω στον ανθρώπινο φόβο του θανάτου και έτσι εδραιώθηκε. Δημιούργησε τις καλύτερες συνθήκες για τους αμαρτωλούς… Κάνε ό,τι θες, σου λέει, και αν εξομολογηθείς, τότε οι αμαρτίες σβήνουν μαγικά. Μεγάλη ζημιά έχει κάνει και το ιερατείο αν και αναγνωρίζω ότι υπάρχουν κάποιοι ιερείς οι οποίοι είναι άνθρωποι και ξεφεύγουν από το σύνολο…
-Σχολίασέ μου με μια φράση τα παρακάτω ονόματα.
Παύλος Σιδηρόπουλος: φίλος
Στύρος Λογαρίδης: βλαξ
Διονύσης Σαββόπουλος: ο Νιόνιος
Ανδρέας Εμπειρίκος: μέγας
Βλάσσης Μπονάτσος: τώρα
Νικόλας Άσιμος: ιδιότροπος
Τζίμης Πανούσης: αριστοφανικός και σκωπτικός
