Search
Close this search box.
Συνέντευξη: Ο ποιητής, στιχουργός & συγγραφέας Μάνος Ελευθερίου

Συνέντευξη: Ο ποιητής, στιχουργός & συγγραφέας Μάνος Ελευθερίου

Ποιητής, στιχουργός, συγγραφέας... Ο Μάνος Ελευθερίου αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση λογοτέχνη και μας μιλάει για όλα, στη δεύτερη συνέντευξη του StraightOnMusic...
Μάνος Ελευθερίου
Μάνος Ελευθερίου

[dropcap]Π[/dropcap]οιητής, στιχουργός, συγγραφέας… Ο Μάνος Ελευθερίου αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση λογοτέχνη. Το έργο του καλύπτεται από ποιητικές συλλογές, πεζογραφήματα, μελέτες, δοκίμια και πολυτραγουδισμένους στίχους που ξέρουμε όλοι μας. Είχα την τύχη να τον συναντήσω στο σπίτι του κάπου στο Νέο Ψυχικό όπου με φιλοξένησε για τη συνέντευξη. Ευγενικός, άμεσος και εγκάρδιος, μου ξεδίπλωσε τη ζωή του από τα παιδικά χρόνια στην Ερμούπολη και τα πρώτα χρόνια στην Αθήνα, μέχρι  την πρόσφατη συνεργασία του με τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα.

-Κύριε Ελευθερίου είσαστε γέννημα-θρέμμα της Ερμούπολης, της πρωτεύουσας της Σύρου. Πώς ήταν τα παιδικά σας χρόνια εκεί;

Ήταν δύσκολα τα πράγματα… Και λόγω βιωμάτων αλλά και λόγω άλλων παραγόντων. Η φτώχεια και η ανέχεια δημιουργούσε άσχημο κλίμα. Οι ελλείψεις ήταν έντονες σε όλους. Ήμουν νέος όμως και δε με επηρέαζαν τόσο. Στη συνέχεια άρχισα να αντιλαμβάνομαι την επίδραση αυτών των συνθηκών στην ψυχοσύνθεσή μου. Το μόνο  ευχάριστο ήταν ότι δεν υπήρχαν αρρώστιες. Οι άνθρωποι έφευγαν στα γεράματά τους. 

-Πηγαίνετε ακόμα στο νησί σας;

Ναι, πηγαίνω κάθε χρόνο για μια εβδομάδα. Είναι ένα πανέμορφο νησί το οποίο και αγαπώ. Νιώθω μια απίστευτη ηρεμία όταν βρίσκομαι εκεί.

-Αγαπάτε το τόπο σας;

Πάρα πολύ… Έχω μπει σε μια διαδικασία τον τελευταίο καιρό να στείλω σιγά σιγά όλη μου τη συλλογή με χειρόγραφα, λευκώματα, βιβλία και ποιητικές συλλογές στη βιβλιοθήκη του νησιού. Τόσο δικά μου, όσο και άλλων. Έργα του Γιώργου Σεφέρη, του Οδυσσέα Ελύτη, του Μίλτου Σαχτούρη και του Μανόλη Αναγνωστάκη. Και άλλα πολλά έργα αμέτρητων δημιουργών στα οποία υπάρχουν σχόλια και αφιερώσεις από τους ίδιους. Είναι το λιγότερο που μπορώ να κάνω.

-Μιλήσατε για τον Αναγνωστάκη. Ήταν από τους πρώτους που διάβασε στίχους σας από όσο γνωρίζω.

Πράγματι έτσι είναι. Τότε ήμουν εικοσιδύο χρονών και έκανα τη στρατιωτική μου θητεία στα Γιάννενα. Πόσο πίσω με πήγες τώρα…

-Ποιά ήταν τα μουσικά σας ακούσματα;

Τα μουσικά ακούσματα ήταν τριών ειδών στην Ερμούπολη. Αυτά διαμόρφωσαν το αυτί μου στην παιδική και εφηβική ηλικία. Όχι μόνο για μένα αλλά και για ολόκληρη την κοινωνία του νησιού. Πρώτο άκουσμα ήταν τα λαϊκά τραγούδια, με αγαπημένο μου τραγούδι τον ‘Πασατέμπο’, με τη φωνή του Στράτου Παγιουμτζή. Άλλο άκουσμα ήταν τα λεγόμενα ελαφρολαϊκά τραγούδια, τραγούδια του Μιχάλη Σουγιούλ, του Μίμη Τραϊφόρου και άλλων συνθετών. Κορυφαία ερμηνεύτρια αυτού του είδους ήταν η Σοφία Βέμπο. Και τρίτο άκουσμα ήταν η κλασσική μουσική. Πέρναγες έξω από τα σπίτια και άκουγες μελωδίες σε πιάνο… Τρομερό πράγμα. Εκείνη την εποχή δεν ήταν και εύκολο να βρεις δίσκους κλασσικής μουσικής να ακούσεις. Όπως, επίσης, δε γινόντουσαν και συναυλίες στην Ερμούπολη. Πρώτη φορά όταν πήγα σε συναυλία στην Αθήνα εκστασιάστηκα. Δεν ήξερα καν ότι υπήρχε κάτι τέτοιο… Τριάντα-σαράντα άτομα πάνω σε μια σκηνή με ένα μαέστρο να τους καθοδηγεί. Απίστευτη εμπειρία…

-Δείχνετε εντυπωσιασμένος από την πρώτη σας επαφή στο χώρο της συναυλίας. Κάτι άλλο που σας δημιούργησε τότε ανάλογη εντύπωση;

Υπήρχε ακόμα κάτι. Στην Ερμούπολη βλέπαμε συνέχεια θέατρο καθώς ερχόντουσαν αρκετοί θίασοι για περιοδεία ανεβάζοντας διάφορα έργα. Ήταν γνωστά τότε τα λεγόμενα μπουλούκια που ανέβαζαν επιθεωρήσεις. Συγκεκριμένα, τα μπουλούκια ερχόντουσαν για περιοδεία τα καλοκαίρια αλλά δεν τα άφηναν να ανεβάσουν παραστάσεις στο θέατρο Απόλλων μιας και τα θεωρούσαν υποδεέστερα από καλλιτεχνικής άποψης. Όπως, επίσης, δεν έγραφαν ούτε οι εφημερίδες για αυτά. Από την άλλη, ο τύπος φρόντιζε να δημοσιεύει διθυραμβικές κριτικές σε  έργα που ανέβαζαν θιάσοι  όπως της Μαρίκας Κοτοπούλη αλλά και άλλων χωρίς όμως να είναι κάτι αξιόλογο αυτές οι δουλειές. Μεταξύ μας ήταν της πλάκας… Βασικό κομμάτι μιας επιθεώρησης ήταν η μουσική. Όταν, λοιπόν, εγώ παρακολούθησα για πρώτη φορά θέατρο πρόζας στην Αθήνα παραξενεύτηκα… Αναρωτήθηκα γιατί δεν έχει  μουσική; Είχα συνδυάσει το θέατρο με τη μουσική. Στη συνέχεια έγινα θεατρόφιλος και είδα πολλές παραστάσεις. Κόλλησα το μικρόβιο…..

-Υπήρχε η δυνατότητα για κάποιον να παρακολουθήσει σινεμά εκείνη την εποχή;

Σινεμά κάπως δύσκολο… δε φέρνανε στη Σύρο καλές ταινίες. Το μόνο που μπορούσαμε να δούμε εκείνη την εποχή στον τοπικό κινηματογράφο ήταν κάτι γελοία γουέστερν, κάτι χαζά περιπετειώδη έργα και γενικά ταινίες χείριστης ποιότητας… Δεν έβλεπα τότε πολύ κινηματογράφο για να πω την αλήθεια. Δε με συγκινούσε. Όταν ήρθα στην Αθήνα είδα αρκετά πράγματα μιας και είχα και τη δυνατότητα. Θυμάμαι χαρακτηριστικά από τις πρώτες ταινίες που είδα ήταν το ‘Πικρό Ψωμί’ του Γρηγόρη Γρηγορίου. 

-Πότε ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με το γράψιμο;

Αμέσως μόλις έφτασα στην Αθήνα στα δεκαπέντε μου. Το πρώτο μου ποίημα ήταν σε δεκαπεντασύλλαβο… Δυστυχώς, όμως, δεν το θυμάμαι να στο πω… Θα ήθελα να το θυμόμουν, όχι για λόγους ιστορικούς ή ματαιοδοξίας, αλλά για να δω τι έγραφα τότε. Δεν ήξερα ακόμα πώς γραφόταν ένα ποίημα και έκανα διάφορες προσπάθειες. Ύστερα από λίγο καιρό βέβαια άρχισα να γράφω ελεύθερο στίχο.

-Τι σας οδήγησε σε αυτό;

Κάτι με έκαιγε μέσα μου. Ούτε ο ίδιος δεν το κατάλαβα πώς έγινε. Βγήκε ξαφνικά από μέσα μου. Είχε φουσκώσει το μπαλόνι και κάποια στιγμή έσκασε.

-Πρώτη φορά ποιός συνθέτης έλαβε στίχους σας;

Ο Κώστας Καπνίσης ο οποίος τα έλαβε μέσω ενός κοινού φίλου τη δεκαετία του ’60. Συγκεκριμένα, όταν εγώ ήμουν στο στρατό. Ανάμεσα στα τραγούδια που είχα στείλει ήταν και ‘Το Τρένο Φεύγει Στις Οκτώ’ που τελικά το μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης για τη φωνή της Μαρίας Δημητριάδη. Το αστείο ποιό είναι… Ενώ κάναμε παρέα με τον Καπνίση, μετά το στρατό εγώ το είχα ξεχάσει ότι του είχα δώσει τραγούδια. Δεν τον ρώτησα ποτέ τι έγινε, αν τα διάβασε ή όχι.

-Ίσως να μην ήταν γραφτό να το μελοποιήσει ο Καπνίσης το ‘Τρένο’ και τα υπόλοιπα τραγούδια.

Λες; Τι να σου πω… Ήταν εξαιρετικός συνθέτης και άριστος ενορχηστρωτής ο Καπνίσης. Έχει προσφέρει σπουδαία δείγματα μουσικής κατάθεσης.

-Για να γράψει κάποιος  στίχο πρέπει να έχει διαβάσει και αρκετά στη ζωή του;

Όχι απαραίτητα. Το να έχεις διαβάσει δεν εγγυάται ότι θα κάνεις σπουδαία πράγματα. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις καλλιτεχνών οι οποίοι δεν έχουν μελετήσει πολύ αλλά παρόλα αυτά κατέθεσαν σπουδαίο έργο. Προϋπόθεση για ένα καλό αποτέλεσμα είναι η κλίση και η προσωπική δουλειά. Βέβαια, για κάποιον που βλέπει πιο εις βάθος την ενασχόλησή του με το γράψιμο, η μελέτη θα του ανοίξει ορίζοντες και θα του μάθει πολλά.

-Εσείς έχετε διαβάσει;

Εγώ προσωπικά έχω διαβάσει πολύ στη ζωή μου. Όχι τόσο λόγω της ιδιότητάς μου. Ήθελα από μικρό παιδί να διαβάζω. Ότι έπεφτε στα χέρια μου το ξεκοκάλιζα. Από τα σχολικά μου βιβλία μέχρι και λαϊκή λογοτεχνία, ερωτικά μυθιστορήματα. Αυτά, βέβαια, όταν ήμουν σε μικρή ηλικία. Στη συνέχεια, όταν μεγάλωσα, διάβασα και καλή λογοτεχνία την οποία πιο μικρός γνώρισα μέσα από τα αναγνωστικά του δημοτικού.

-Είστε πολυγραφότατος. Έχετε γράψει ποίηση, μυθιστορήματα, μελέτες και στίχο για τραγούδι. Ας μείνουμε στο τελευταίο. Πώς ήταν τα πράγματα τότε στο χώρο του τραγουδιού;

Όταν ξεκίνησα εγώ στη δισκογραφία τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά σε σχέση με τη σημερινή κατάντια. Κατάντια από πολλές πλευρές. Όταν κυκλοφορούσε τότε ένας δίσκος επρόκειτο για γεγονός. Ο ίδιος ο δίσκος ήταν γεγονός. Οι συνεργασίες με τους συνθέτες και τους ερμηνευτές ήταν σε τελείως άλλη λογική και βάση. Τα δημοσιεύματα στις εφημερίδες ήταν συγκλονιστικά, ο κόσμος αγόραζε τα βινύλια. Δε μιλάμε μόνο για τη λεγόμενη εμπορική επιτυχία, μιλάμε για την ουσιαστική καταξίωση από τον κόσμο. Τα τραγούδια που γεννήθηκαν τότε έγιναν διαχρονικά. Και αυτό αποδεικνύεται από το εξής απλό. Δίσκοι που βγήκαν πριν από 40 χρόνια ακούγονται από τα ραδιόφωνα μέχρι και σήμερα. Ο κόσμος τα τραγουδάει στα μαγαζιά που πηγαίνει να διασκεδάσει. Οπότε και τα δημοσιεύματα να μη στήριζαν κάποιες δισκογραφικές δουλειές, το κοινό ήταν αυτό που τις επαινούσε ή τις αποδοκίμαζε. Σήμερα μιλάμε για μια εντελώς άλλη εποχή. Η δισκογραφία έχει καταρρεύσει, οι δίσκοι και τα cd δεν πουλάνε, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι δεν παράγονται καλά τραγούδια.

-Το ντεμπούτο σας -ως ολοκληρωμένη δουλειά- έγινε με τον ‘Άγιο Φεβρουάριο’ το 1971 σε μουσική Δήμου Μούτση και ερμηνεία Δημήτρη Μητροπάνου και Πετρή Σαλπέα. Τι σας έχει μείνει από αυτήν τη δουλειά;

Υπήρξαν τραγούδια μου πριν την κυκλοφορία του ‘Αγίου Φεβρουαρίου’  που μελοποιήθηκαν από δυο άλλους συνθέτες, από το  Χρήστο Λεοντή και από τον Κώστα Μυλωνά. Όπως είπες, όμως, και εσύ η πρώτη ολοκληρωμένη και ευρέως γνωστή δουλειά μου ήταν ο ‘Άγιος Φεβρουάριος’. Μεγάλη δισκογραφική επιτυχία της εποχής και με τραγούδια που έμειναν στο χρόνο και τραγουδιούνται μέχρι σήμερα. ‘Ο Χάρος Βγήκε Παγανιά’, ‘Άλλος Για Χίο Τράβηξε’, ‘Η Σούστα Πήγαινε Μπροστά’

-Ποιές μουσικές δουλειές σας ξεχωρίζετε;

Σημαντική δουλειά υπήρξε αναμφισβήτητα ο ‘Άγιος Φεβρουάριος’. Επίσης, ξεχωρίζω τη ‘Θητεία’ σε μουσική Γιάννη Μαρκόπουλου με τον Λάκη Χαλκιά, τον Χαράλαμπο Γαργανουράκη και την Τάνια Τσανακλίδου, τα ‘Γράμματα Στον Μακρυγιάννη’ σε μουσική Ηλία Ανδριόπουλου με την Άλκηστη Πρωτοψάλτη και τον Αντώνη Καλογιάννη και φυσικά τα ‘Τροπάρια Για Φονιάδες’ σε μουσική Θάνου Μικρούτσικου με τη Μαρία Δημητριάδη και τον Γιώργο Μεράντζα.

-Ποιό θεωρείτε ότι είναι το καλύτερο τραγούδι που έχετε γράψει;

Το ‘Κάτω Απ’τη Μαρκίζα’ σε μουσική Γιάννη Σπανού με τη Βίκυ Μοσχολιού. 

-Έχετε αποκηρύξει κομμάτια από το έργο σας;

Έχουν εκδοθεί έργα μου για τα οποία δεν είμαι περήφανος. Δυστυχώς, όμως, είναι αργά να τα πάρω πίσω. Από τη στιγμή που κάτι ακούγεται ή διαβάζεται δεν μπορείς να το εξαφανίσεις… Να φανταστείς ότι έχω πετάξει διπλάσιο συγγραφικό έργο από τη συνολική μου δουλειά όλα αυτά τα χρόνια. Ήμουν πολύ επιλεκτικός και σχολαστικός με το γράψιμο. Συνεχώς έγραφα, έσκιζα χαρτιά, έγραφα ξανά, διορθώνοντας. Και πάλι από την αρχή… 

-Πρόσφατα,συνεργαστήκατε με τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα. Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία;

Με τον Λαυρέντη είμαστε πολλά χρόνια φίλοι και έχουμε συνεργαστεί  αρκετές φορές στο παρελθόν. Η πρώτη φορά ήταν το 2001 στο δίσκο του ‘Το Διάλειμμα Κρατάει Δυο Ζωές’ όπου συμμετείχα με ένα τραγούδι μου, το ‘Πάρτι Με Παλιούς Σου Εραστές’. Στη συνέχεια, ακολούθησαν και άλλες δουλειές ώσπου φτάσαμε και στην τελευταία, το ‘Μια Τρύπα Στο Καιρό.. Κύριε Μάνο’. Εδώ συμμετέχω με τέσσερα τραγούδια τα οποία ερμηνεύει  ο Μαχαιρίτσας και ένα ακόμα που το απαγγέλλω εγώ ο ίδιος, τα ‘Θεατρικά Προγράμματα’. 

-Ποιό από τα τραγούδια που συνέθεσε και  ερμήνευσε ο Μαχαιρίτσας  σε δικούς σας στίχους στο νέο του δίσκο ξεχωρίζετε;

Το ‘Γεύμα Με Τον Φραντς Κάφκα’. Είναι μια φανταστική συνάντησή μου σε δείπνο με τον συγγραφέα…

-Θα θέλατε να τον συναντήσετε;

Μα φυσικά… Αν ζούσα την εποχή που έζησε και αυτός. Και αν έμενα στην Τσεχία βέβαια. Εγώ γεννήθηκα καμιά δεκαπενταετία μετά το θάνατό του και για ατυχία μου στην Ελλάδα. Και να ‘θελα δε θα ήταν εύκολο να τον πετύχω. Αφού δεν μπόρεσα να πραγματοποιήσω μια συνάντηση μαζί του, τη φαντάστηκα και την κατέγραψα. Αυτό είναι το καλό με το γράψιμο. Σου προσφέρει έναν εναλλακτικό τρόπο να ικανοποιείς τις επιθυμίες σου. Ήταν μεγάλη περίπτωση ο Κάφκα. Από τους πιο σημαντικούς συγγραφείς του 20ου αιώνα. Με πλούσιο έργο και έντονα βιώματα που τον κινητοποίησαν να καταγράψει  αυτά που έβλεπε γύρω του.

-Τι σας έρχεται στο μυαλό όταν ακούτε τα παρακάτω ονόματα;

Δήμος Μούτσης: έχω πολλά χρόνια να τον δω

Θάνος Μικρούτσικοςαπό τους εξαίσιους συνθέτες της Ελλάδας

Δημήτρης Μητροπάνος: μέγας τραγουδιστής

Ηλίας Ανδριόπουλος: ένας θαυμάσιος συνθέτης

Γιώργος Νταλάρας: κολλητός φίλος

Χάρις Αλεξίου: την είδα αναλλοίωτη ύστερα από πολλά χρόνια

Γιάννης Μαρκόπουλος: χάρηκα που μιλήσαμε προχτές

Ακολουθήστε το Rockrooster.gr και στο Google News.

Poll

Ψηφίστε την αγαπημένη σας καλοκαιρινή συναυλία!

Οι συναυλίες του 2024: Πρόγραμμα και εισιτήρια

Ψηφίστε τα συγκροτήματα που θέλετε στην Ελλάδα το 2024

Θέλεις να γίνεις μέλος της συντακτικής ομάδας μας;

Το RockRooster.gr αναζητά νέους συντάκτες. Αν λατρεύεις τη μουσική, τον κινηματογράφο και την αρθρογραφία, ίσως αυτό σε ενδιαφέρει.

Poll

Ψηφίστε την αγαπημένη σας καλοκαιρινή συναυλία!

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

2024: Τα συγκροτήματα που «πρέπει» να έρθουν στην Ελλάδα

Ψηφίστε τα συγκροτήματα που θέλετε στην Ελλάδα το 2024

Θέλεις να γίνεις μέλος της συντακτικής ομάδας μας;

Το RockRooster.gr αναζητά νέους συντάκτες. Αν λατρεύεις τη μουσική, τον κινηματογράφο και την αρθρογραφία, ίσως αυτό σε ενδιαφέρει.

Οι συναυλίες του 2024: Πρόγραμμα και εισιτήρια

Poll

Ψηφίστε την αγαπημένη σας καλοκαιρινή συναυλία!