Αφιέρωμα στο ‘Lateralus’ των Tool
Καταρχάς, ο τίτλος. ‘Lateralus’.
Έχει τις ρίζες του αφενός στον μηριαίο μυ vastus lateralis, χωρίς τον οποίο η όποια ορθοστασία θα ήταν αδύνατη, αφετέρου στον όρο lateral thinking, μια αντισυμβατική μέθοδος εύρεσης λύσης προβλημάτων που χαρακτηρίζεται από έμμεση και πιο δημιουργική προσέγγιση μέσω σκέψεων όχι άμεσα προφανών.
Το παραπάνω θα έλεγε κανείς ότι είναι μια σύντομη περιγραφή της καλλιτεχνικής νοοτροπίας των Tool, αν υποθέσουμε ότι είχε δυο και μόνο συστατικά: κάτι περίεργο μπλεγμένο με τη συνειρμική καλλιτεχνική μέθοδο δια της οποίας συνελήφθη αυτό το «κάτι περίεργο».
Μπερδευτήκατε;
Πίσω στο 2001, δεν γνωρίζουμε εάν οι Tool ήταν και οι ίδιοι μπερδεμένοι με την επιτυχία που γνώρισαν (σχετικά) άμεσα, από την πρώτη στιγμή που αποφάσισαν να δισκογραφήσουν.
Ο πρώτος δίσκος (‘Undertow’) σύστησε στο κόσμο το ολόδικό τους είδος της prog-grunge -σύμφωνα με αλλά και αντίθετα στις επιταγές της εποχής των Nirvana και Alice In Chains-, ο δεύτερος δίσκος ‘AEnima’ καθιέρωσε το line-up τους με την έλευση του Justin Chancellor, εξαπολύοντας παράλληλα μεγάλο μέρος της παραξενιάς τους, πράγμα αρκετό για να φύγουν από τα όποια (δικαιολογημένα ωστόσο) «στεγανά» της πρώτης απόπειρας και να κοτσάρουν τον όρο-μπαλαντέρ alternative στο ηχόχρωμά τους.
Το 2000 κάνουν στο κοινό τους ένα απρόσμενο αλλά σαφέστατα καλοδεχούμενο δώρο με την κυκλοφορία του ‘Salival’, δίσκος που αποτελείται από λάιβ (επαν)εκτελέσεις ήδη υπάρχοντων κομματιών, διασκευές σε Led Zeppelin και Peach (η πρώην μπάντα του Chancellor) καθώς και ένα (εξίσου γλυκύτατο με το πρώτο) σίκουελ στο ‘Message to Harry Manback’.
Για να μην ξεφύγουμε από το 2001 λοιπόν, οι Tool δεσμεύουν για δεύτερη φορά (μετά το ‘AEnima’) τον παραγωγό David Bottrill (ένας πραγματικά αφανής ήρωας του ευρύτερου alt-prog χώρου), οργανώνοντας τα σχέδια και θέτοντας τις βάσεις για ένα «θηρίο» που θα αποτινάσσει τις προαναφερθέντες alternative αποχρώσεις δίχως να τις αναθεματίζει, δίνοντας την σκυτάλη σε κάτι πιο progressive, αποφεύγοντας παράλληλα τις υπέρ το δέον τεχνικές φλυαρίες, κατά παράδοση συνυφασμένες με το εν λόγω ιδίωμα.
Άλλη μία εξόρμηση στη διεπιφάνεια μεταξύ ροκ και μέταλ η οποία κατά μία έννοια απορροφά τις καλύτερες στιγμές του ντεμπούτου τιθασεύοντας –αλλά διατηρώντας σε ένα βαθμό- την παραξενιά του ‘AEnima’, με το «βάρος» των ηχητικών πειραμάτων να πέφτει αυτή τη φορά κατά κύριο λόγο στον Danny Carey.
Στα χαρτιά δηλαδή, το ιδανικό, το απόλυτο, ενδεχομένως αυτό που κάθε φαν(ατικός) της μπάντας προσδοκούσε από την τρίτη κατά σειρά μεγάλου μήκους εξόρμηση στο υποσυνείδητο που έχει να προσφέρει το αγαπημένο κουαρτέτο.
Και που, κατά σύμπτωση, στα λίγο παραπάνω από 79 λεπτά της ώρας που στέκεται, αποτελεί τη μεγαλύτερη σε διάρκεια δουλειά τους. Μέχρι την επόμενη, προφανώς.
Το εξώφυλλο του δίσκου φιλοτεχνήθηκε από τον μυσταγωγό οραματιστή εικαστικό που ακούει στο όνομα Alex Grey, αποτελεί δε τη μία από τις δύο (μέχρι τώρα) συνεργασίες τους στο οπτικό κομμάτι. Απεικονίζει έναν άνθρωπο αόριστα όμοιο με τον frontman Maynard James Keenan, κάτω από τον οποίο αποκαλύπτεται, σε πολλαπλές ημιδιαφανείς στρώσεις, η ενδότερη ανατομία του σώματός του.
Στην τελευταία στρώση μάλιστα βρίσκεται κρυμμένη, μέσα στο κομμάτι του εγκεφάλου, η λέξη «Θεός».
Πείτε την αλήθεια μέσα σας, δεν περιμένατε κάτι λιγότερο.
The Grudge
Το εναρκτήριο κομμάτι του δίσκου έχει θράσος, ένταση, διάρκεια 8 και κάτι λεπτών καθώς και μια θεματολογική ανησυχία που μπλέκει την εσωτερική ωρίμανση και ανάπτυξη με το αστρολογικό φαινόμενο γνωστό ως η «διέλευση του Κρόνου».
Συγκεκριμένα, η τροχιά του διαρκεί περίπου 30 χρόνια, επομένως από τη στιγμή που θα γεννηθεί κάποιος μέχρι να επανέλθει στην αρχική του θέση ο πλανήτης θα έχει φτάσει στην κομβική ηλικία των 30.
Ηλικιακός αριθμός που απασχολεί σημειολογικά ολοένα και περισσότερους στις μέρες μας.
Ρυθμικά, το κομμάτι έχει μέτρο 5/8.
Saturn comes back around/
Lifts you up like a child/
Or drags you down like a stone to/
Consume you till you choose to let this go
[Όλοι οι στίχοι εδώ]
Eon Blue Apocalypse
Μονόλεπτο ηχητικό «αφιέρωμα» στον Μεγάλο Δανό σκύλο του κιθαρίστα Adam Jones ονόματι Eon, τον οποίο έχασε από καρκίνο των οστών.
The Patient
Η μητέρα του MJ Keenan μα κυρίως η χρόνια παράλυσή της (από το 1976) έχει αφήσει ανεξίτηλες χαρακιές στην ψυχολογία του τραγουδιστή με αποτέλεσμα εδώ να έχουμε άλλο ένα κομμάτι που καταπιάνεται με αυτό το ζήτημα.
Ο στίχος αυτή τη φορά είναι γραμμένος από τη δική της οπτική γωνία, φανερώνει απορία σχετικά με το τι της συνέβη και εάν όλο αυτό είναι μέρος κάποιου μεγαλύτερου θεϊκού σχεδίου.
Ο τίτλος; Μια αμφισημία (από αυτές που μας έχει συνηθίσει ο Maynard) μεταξύ του «ασθενής» και «υπομονετικός».
If there were no desire to heal/
The damaged and broken met along/
This tedious path I’ve chosen here/
I certainly would’ve walked away by now
[Όλοι οι στίχοι εδώ]
Mantra
Ακόμη ένα ορχηστρικό πέρασμα μονόλεπτης (περίπου) διάρκειας συνδεόμενο με κατοικίδιο κάποιου μέλους της μπάντας, ο απόκοσμος μονολιθικός ήχος που φτάνει στα αυτιά μας δεν είναι άλλος από το επιβραδυμένο γουργουρητό που έκανε η γάτα του MJ Keenan όταν τη χάιδευε απαλά κάποια στιγμή – και ευρηματικότατα αποφάσισε να την ηχογραφήσει.
Schism
Το δεύτερο βραβείο Grammy για τη μπάντα απονέμεται για το συγκεκριμένο κομμάτι, με τη χαρακτηριστική μπασογραμμή να οδηγεί τα πολυάριθμα διαφορετικά μέτρα που καθορίζουν το ρυθμό, σε μία διακριτική (;) επίδειξη της βιρτουοζιτέ που χαρακτηρίζει το rhythm section της μπάντας.
Στιχουργικά, καταπιάνεται με το «σχίσμα» που προκαλείται σε μία σχέση όταν η επικοινωνία μεταξύ των πλευρών φτάσει σε σημεία αμετάκλητης δυσλειτουργίας.
Εδώ συναντάμε και το ένα εκ των δύο music videos του δίσκου, αμφότερα φιλοτεχνημένα από τον Adam Jones, με το ανατριχιαστικό, εσωστρεφές και θεοσκότεινο animation να κάνει για άλλη μια φορά την εμφάνισή του.
I know the pieces fit ’cause I watched them tumble down/
No fault, none to blame, it doesn’t mean I don’t desire to/
Point the finger, blame the other, watch the temple topple over/
To bring the pieces back together, rediscover communication
[Όλοι οι στίχοι εδώ]
Adam Jones (Tool): «Πώς καταλήξαμε στην ακολουθία Fibonacci στο Lateralus»
Parabol/Parabola
Το ‘Parabol’ αποτελεί ένα πρελούδιο στο κομμάτι που ακολουθεί, με έναν Danny Carey να ηχογραφεί εαυτόν να αναπνέει μέσα από σωλήνα σε μια απόπειρα μίμησης των «ψαλμών» Βουδιστών μοναχών για επιπλέον εφέ.
Από τα πλέον συμβατικά (από άποψη ρυθμικού μέτρου) αλλά ταυτόχρονα και από τα πλέον δυναμικά κομμάτια που συνέθεσε ποτέ η προς ανάλυση τετράδα, δανείζεται το όνομά του από τη γνωστή μαθηματική συνάρτηση που απεικονίζεται με το σχήμα U.
Άλλο ένα λογοπαίγνιο δια χειρός (και στόματος) MJ Keenan μιας και η εν λόγω αμφισημία συμπληρώνεται από την άλλη έννοια της λέξης «παραβολή» που σημαίνει «ιστορία με στοχευμένο ηθικό δίδαγμα».
Ο στίχος ασχολείται με υπαρξιακά ζητήματα πάνω στη γέννηση, τη ζωή και τη συνείδηση.
Το δεύτερο music video του δίσκου παρουσιάζει άλλη μια σουρεάλ οδύσσεια διά χειρός Adam Jones – αυτή τη φορά συνεργαζόμενος με τον εικαστικό (και υπεύθυνο για το εξώφυλλο του δίσκου) Alex Grey. Λωτοί που συμβολίζουν τα τσάκρα, φλεγόμενα μάτια και αποσυντιθέμενα κορμιά ντύνουν με εντυπωσιακό -και αλησμόνητο- τρόπο το κομμάτι.
This body, this body holding me/
Be my reminder here that I am not alone in/
This body, this body holding me, feeling eternal/
All this pain is an illusion
[Όλοι οι στίχοι εδώ]
Ticks & Leeches
Επιθετικό, τεχνικά καταρτισμένο, δύσκολο (έως ακατόρθωτο) στα λάιβ, με έναν Danny Carey να «βραβεύεται» από best of λίστες για το παίξιμό του και έναν Maynard να εκτοξέυει τα πνευμόνια του εκτός σώματος με την σχεδόν σπαρακτική επαναλαμβανόμενη κραυγή ‘SUCK.ME.DRY.’ προς το τέλος του κομματιού.
Α ναι, και μια επίθεση στη μουσική βιομηχανία και τον τρόπο – ή μάλλον, τους τρόπους με τους οποίους απομυζεί το είναι το εκάστοτε καλλιτέχνη ελέω άμεσης και εύκολης κερδοφορίας.
Hope this is what you wanted/
Hope this is what you had in mind/
‘Cause this is what you’re getting/
I hope you’re choking/
I hope you choke on this
[Όλοι οι στίχοι εδώ]
Lateralus
Από τα πρώτα πράγματα που μαθαίνει κανείς για τους Tool, θέλοντας και μη, είναι η παρουσία της μαθηματικής ακολουθίας Fibonacci στο ομότιτλο κομμάτι του δίσκου. Η εν λόγω ακολουθία σχηματίζεται από το συνεχόμενο άθροισμα των δύο προηγούμενων αριθμών, ξεκινώντας από το 0 και το 1.
Δηλαδή: [0 + 1 =] 1, [1 + 1 =] 2, [1 + 2 =] 3, [2 + 3 =] 5 κοκ. Με βάση αυτή τη λογική σχηματίστηκαν οι συγχορδίες του κομματιού, με βάση αυτή τη λογική ερμηνεύονται και οι στίχοι του Maynard, τονίζοντας ρυθμικά τις συλλαβές των λέξεων.
Το ρεφρέν του κομματιού ακολουθεί, κατά σειρά, τα ρυθμικά μέτρα 9/8, 8/8, 7/8, κάτι που έδωσε τροφή στον Danny Carey να μοιραστεί μαζι μας το εξαιρετικό fun fact ότι ο αριθμός 987 είναι ο 16ος αριθμός στην ακολουθία Fibonacci. Μάλιστα.
Στιχουργικά, το εν λόγω κομμάτι δεν θα μπορούσε να είναι λιγότερο περίπλοκο: μια αλληλουχία από μαθηματικά easter eggs (τα οποία δεν θα αναλύσουμε εδώ) επενδύει τον κύριο θεματικό άξονα, το ότι η οποιαδήποτε υπερανάλυση οδηγεί εν τέλει στην απώλεια του ελέγχου και ότι θα έπρεπε να αποδεχόμαστε περισσότερο το «τυχαίο».
Ειρωνικότατη θεματολογία για κομμάτι τόσο σχολαστικά και μαθηματικά οργανωμένο.
As below, so above and beyond, I imagine/
Drawn outside the lines of reason/
Push the envelope/
Watch it bend
[Όλοι οι στίχοι εδώ]
Disposition
Ο Maynard μουρμουρίζει μικρές επαναλαμβανόμενες φράσεις σε ένα (περίπου) πεντάλεπτο μουσικό χαλί το οποίο λειτουργεί σαν ένα διάλειμμα, μια ολιγόλεπτη πνευματική σιέστα που προλογίζει το υπόλοιπο του δίσκου.
Mention this to me/
Mention this to me/
Watch the weather change
[Όλοι οι στίχοι εδώ]
Reflection
Από τα μεγαλύτερα σε διάρκεια κομμάτια που έγραψαν ποτέ οι Tool (11 λεπτά περίπου), από τις πλέον μονολιθικές αλλά ταυτόχρονα «ανακουφιστικές» συνθέσεις τους.
Οι επιρροές από τη μουσική της Μέσης Ανατολής είναι πιο ξεκάθαρες από ποτέ, ο καλύτερος συνοδός για τα παραμορφωμένα φωνητικά του Maynard που μιλά για μια μεταφορική αντανάκλαση φωτός που τον οδηγάει μακριά από το σκοτάδι της εγωπάθειας.
Its source is bright and endless/
She resuscitates the hopeless/
Without her, we are lifeless satellites drifting
[Όλοι οι στίχοι εδώ]
Triad
Ένα ακόμα ορχηστρικό κομμάτι διάρκειας 6 περίπου λεπτών (συν άλλα δύο λεπτά απόλυτης σιγής για να δικαιολογήσουν την «επίσημη» οχτάλεπτη διάρκεια), θεωρείται από κάποιους ως ο επίλογος της τριάδας Disposition-Reflection-Triad, ένα υποτιθέμενα ενιαίο κομμάτι.
Στην δημιουργία του χαρακτηριστικού ηχοτοπίου συμμετέχει ο μουσικός Statik από το industrial-synth duo Collide.
Faaip de Oiad
Η αλλιώς η «Φωνή του Θεού» στα «Ενοχιανά» [sic] (μτφρσ. από Enochian). Εδώ σαμπλάρεται ένα ηχητικό απόσπασμα από ραδιοφωνική εκπομπή του διαβόητου Αμερικανού συνωμοσιολόγου Art Bell, στην οποία είχε λάβει κλήση από έναν εξαιρετικά αλαφιασμένο πρώην εργαζόμενο της Area 51 (όπως υποστήριζε ο ίδιος τουλάχιστον), ο οποίος πίστευε ότι τον κυνηγούσε ο Αμερικανικός στρατός.
Τελείως συμπτωματικά, ο δορυφόρος που εξέπεμπε την εκπομπή παρουσίασε βλάβη εκείνη τη στιγμή της μετάδοσης.
Λίγο αργότερα, ο αγχωμένος τύπος παραδέχτηκε ότι η ιστορία που παρουσίασε ήταν πλαστή.
Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε εάν με αυστηρά στατιστικά κριτήρια ο συγκεκριμένος δίσκος είναι ο αγαπημένος των φανατικών, ο «καλύτερος» από όλη τη δισκογραφία. Σίγουρα όμως ακούγεται έντονα. Τι κατάφεραν εδώ οι Tool; Ακριβώς ό, τι αναφέρθηκε στον πρόλογο.
Ρύθμισαν σε έναν ικανοποιητικότερο (για τους ίδιους τουλάχιστον) βαθμό τις αντίστοιχες εντάσεις του ροκ και του μέταλ στον ήχο τους, τα εφέ και οι πειραματισμοί ήταν πιο μετρημένα, ενδεχομένως και πιο εύστοχα -αν και οι αυθορμητισμοί του ‘Ænima’ είχαν τη δική τους χάρη ομολογουμένως, ενώ ο κόσμος των μαθηματικών μπήκε για τα καλά στο DNA της μπάντας – από αρκετές απόψεις.
Όσοι θεωρούν ότι η καριέρα των Tool είναι μια (ανολοκλήρωτη) γραφική συνάρτηση, εν πολλοίς αναδεικνύουν το ‘Lateralus’ ως την κορυφή – από εκεί και πέρα ακολουθεί «πτωτική» (ας τα λέμε τώρα) πορεία.
Όπως και να έχει, εκείνη η 15η του Μαΐου του 2001 ήταν ξεχωριστή μέρα.
Tool – Lateralus:
Tool – Lateralus / Εξώφυλλο:
