Joker (2019): Κριτική ταινίας

Είδαμε το Joker και μεταφέρουμε τις εντυπώσεις μας.

«Το μόνο που έχω είναι αρνητικές σκέψεις…», ομολογεί ο Arthur Fleck στο κοινό.

Πώς θα μπορούσε να κάνει και διαφορετικά βέβαια; Αρκεί μια γρήγορη ματιά στον κόσμο που τον περιβάλλει για να συνειδητοποιήσει κανείς πως τα πράγματα δεν είναι απλώς άσχημα, αλλά ένα βήμα πριν την απόλυτη καταστροφή.

Το μόνο που χρειάζεται είναι μία αφορμή, μία σπίθα για να αρπάξει φωτιά όλο το σύμπαν.

Το νέο ‘Joker’ ξεκίνησε την πορεία του μέσα στην αμφιβολία, στην πορεία απέκτησε την σοβαρή αναγνώριση που συνήθως δεν παίρνουν ταινίες τέτοιου είδους με τον Χρυσό Λέοντα στο φεστιβάλ της Βενετίας, για να έρθει η κορύφωση με την λαοθάλασσα που κατακλύζει τις κινηματογραφικές αίθουσες, εγχώριες και μη.

Το ‘Joker’ όμως δεν είναι μία ακόμα ταινία του super-hero είδους που έχει κυριεύσει την τελευταία δεκαετία το παγκόσμιο box-office.

Όχι, στη νέα ταινία του Todd Phillips (που η πολιτική ορθότητα της εποχής μας τον ανάγκασε να στραφεί μακριά από τις κωμωδίες τύπου ‘The Hangover’), δεν έχουμε ούτε ιπτάμενους ήρωες, ούτε ταξίδια σε παράλληλα σύμπαντα, ούτε περίτεχνες σκηνές μάχης.

Το ‘Joker’ μπορεί να τοποθετείται στη Gotham της δεκαετίας του ’80, ο κόσμος του όμως είναι ξεκάθαρα ο δικός μας κόσμος, ή μία λίγο χειρότερη εκδοχή αυτού.

Οι καιροί είναι δύσκολοι, η οικονομία καταρρέει, το χάσμα ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις όλο και μεγαλώνει και τα σκουπίδια έξω στους δρόμους μένουν ανέγγιχτα.

Κάπου μέσα σε όλο αυτό το χαμό βρίσκεται ο Arthur Fleck (Joaquin Phoenix). Τις μέρες δουλεύει (ή προσπαθεί) ως κλόουν για διάφορες περιπτώσεις, ενώ τα βράδια φροντίζει την άρρωστη μητέρα του, Penny Fleck (Frances Conroy) και παρακολουθεί μαζί της το αγαπημένο τους βραδινό talk show που παρουσιάζει ο Murray Franklin (Robert De Niro).

Έχει σκοπό να ξεκινήσει καριέρα ως stand-up comedian και ίσως τα κατάφερνε αν ήταν λίγο πιο αστείος, κυρίως όμως θέλει να πάρει μια ανάσα.

Επειδή όμως ο κόσμος του Joker είναι ένας κόσμος όπου όλοι βρισκόμαστε μία άσχημη μέρα μακριά από την τρέλα, τα πράγματα πολύ σύντομα θα αλλάξουν για τον Arthur.

Είναι ξεκάθαρο εδώ και λίγο καιρό πως η ταινία αποτελεί ίσως το μεγαλύτερο κινηματογραφικό event της χρονιάς, όχι απαραίτητα για κινηματογραφικούς λόγους όμως.

Μιλάμε για την χρονιά του ‘Endgame’ εξάλλου και του νέου Tarantino, καμία όμως ταινία δεν προκάλεσε τον πανικό που έμοιαζε να προκαλεί το ‘Joker’, εβδομάδες ακόμα πριν κυκλοφορήσει.

Καμία ταινία δεν έφερε ανιχνευτές μετάλλων στις αίθουσες ή δεν αύξησε το προσωπικό ασφαλείας στα σινεμά του εξωτερικού. Είχες την αίσθηση πως δεν θα έβγαινε απλώς στην κυκλοφορία, αλλά θα προκαλούσε κάτι, κάτι άσχημο που μόνο αυτή η ταινία θα μπορούσε να προκαλέσει.

Αβάσιμοι φόβοι; Όχι ακριβώς, αλλά οι κύριοι λόγοι δεν έχουν να κάνουν ιδιαίτερα με την ίδια την ταινία.

Φυσικά και τίποτα δε συνέβη, φυσικά και ο πλανήτης συνέχισε να γυρνάει κανονικά και μετά την πρεμιέρα της. Όλο αυτό όμως προκάλεσε ένα κλίμα, μία πεποίθηση πως το ‘Joker’ θα είναι επικίνδυνο, ωμό, βίαιο, δείτε το αλλά με δική σας ευθύνη, ποιος ξέρει τι μπορεί να συμβεί μετά…

Στα χαρτιά είναι όλα αυτά. Στην πράξη όμως είναι απλώς μια ταινία. Μία ταινία που κουβαλάει εξ’ ολοκλήρου στις πλάτες του ο πάντα θαυμάσιος Joaquin Phoenix.

Τη στιγμή όμως που θα ξεφύγεις λίγο από τον ενθουσιασμό της ερμηνείας του, θα βρεθείς κατάματα με μια ταινία που πολύ απλώς, σε γενικές γραμμές, έχεις ξαναδεί…

Η σύνδεση με τα ‘Taxi Driver’ και ‘The King of Comedy’ (και τα δύο του Martin Scorsese) μπορεί να έχει καταλήξει κάπως κλισέ και αναμενόμενη, θα ήταν όμως κουτό να μην γινόταν.

Ο βίαιος κόσμος του ‘Joker’ φαντάζει φρέσκος και ανανεωμένος σε όσους έχουν μάθει εδώ και χρόνια πως το σινεμά είναι συνώνυμο με το κινηματογραφικό σύμπαν της Marvel, στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για έναν αρκετά ακριβό φόρο τιμής σε ταινίες που ήρθαν νωρίτερα.

Αυτό από μόνο του δεν είναι απαραίτητα κακό, παρθενογένεση εξάλλου στην τέχνη δεν υπάρχει, πολλά αγαπητά έργα έχουν ξεκάθαρες επιρροές από προηγούμενες δημιουργίες.

Δεν μπορεί να αρνηθεί κάποιος όμως την ανησυχία μερικών για την επόμενη σελίδα του ποπ σινεμά, διότι αν το βασικό ερώτημα τώρα είναι το πότε ο κόσμος θα κουραστεί με το σύμπαν της Marvel (και ό,τι αυτό συνεπάγεται), τότε η DC μπορεί να έδωσε την καλύτερη δυνατή απάντηση (φήμες λένε πως ήδη ετοιμάζεται ταινία βασισμένη στον Lex Luthor που θα ακολουθεί τα χνάρια του ‘Citizen Kane’).

Για να είμαστε δίκαιοι, τα παραπάνω δεν έχουν να κάνουν και τόσο με την ταινία αυτή καθαυτή, και ίσως είναι και άδικο για την ίδια την ταινία ως ένα σημείο. Αν αφήσουμε λοιπόν απ’ έξω όλα όσα ειπώθηκαν μέχρι στιγμής, τι έχει να πει το ‘Joker’ όταν επιτέλους μιλήσει;

Ειλικρινά, όχι πολλά… Ίσως φταίει ότι όταν ακούς τόσα πράγματα για μια ταινία θέτεις τον πήχη αναπόφευκτα ψηλά, ίσως ότι όντως όλα όσα κάνει και όλα όσα λέει τα έχουμε ξαναδεί σε καλύτερες ταινίες, αλλά είναι γεγονός πως το ‘Joker’ δεν έχει και τη διάθεση να σου πει κάτι…

Ο κόσμος που αναγκάζει τον Arthur Fleck να βαφτεί με λευκό μέικ-απ και να βάψει τα μαλλιά του πράσινα, μοιάζει στάσιμος καθώς παρακολουθούμε τον πρωταγωνιστή στα πρώτα δύο τρίτα της ταινίας να περνάει από την μία άσχημη κατάσταση στην άλλη προτού αποφασίσει ότι πρέπει να αντεπιτεθεί.

Φτιαγμένο έτσι ώστε να μη θυμίζει καμία άλλη υπερ-ηρωική ταινία της εποχής μας (στην πραγματικότητα όμως μάλλον χρωστάει την ύπαρξή της σε αυτήν ακριβώς την εποχή), μοιάζει να προσπαθεί τόσο να ξεφύγει από αυτό το είδος, που όποια σύνδεση επιχειρείται να γίνει με τον γενικότερο μύθο του Joker, αναπόφευκτα το όνομα “Wayne” κάνει την εμφάνισή του, μοιάζοντας σαν να τοποθετήθηκε μετά από κάποια πίεση παραγωγών.

Ο Phoenix καταφέρνει να σε κάνει να κοιτάξεις μακριά από τα όποια αρνητικά και μπορεί να σε κάνει να ανατριχιάσεις με το γέλιο του που πολύ συχνά φτάνει στα όρια του κλάματος και της θλίψης. Αν όντως φτάσει μέχρι το βραβείο Α’ ανδρικού, θα είναι μία δικαιότατη νίκη για τον ηθοποιό.

Του ανήκει κυριολεκτικά όλη η ταινία, σε αναγκάζει να προσέξεις ακόμα κι όταν πας να αδιαφορήσεις. Ο χορός του, πότε αρμονικός, πότε επιθετικός, μοιάζει να ξυπνάει κάτι μέσα σου που ούτε και συ δεν θα ήθελες να ξυπνήσει.

Καθαρά τεχνικά η ταινία είναι εξαιρετική, το πρόβλημα όμως εντοπίζεται στην ουσία των πραγμάτων.

Ο κόσμος του Arthur είναι ένας κόσμος δίχως αγάπη και συμπόνοια για τον συνάνθρωπο, και όσο κι αν το κοινό μερικές φορές το λατρεύει όταν δεν παίρνει αυτό που θέλει (όλοι θυμόμαστε τον χαμό που προκάλεσε το τέλος του ‘Infinity War’), το φινάλε της ταινίας βρίσκει τους δημιουργούς ανήμπορους να απαντήσουν στο αν δικαιολογούν τις πράξεις αυτού του ανθρώπου.

Μακριά από την πεποίθηση πως η μέρα έρχεται μετά το πιο βαθύ σκοτάδι, ο Todd Phillips επιλέγει το χάος. Εξάλλου, στην παρούσα φάση δεν υπάρχει κανένας τριγύρω έτσι ώστε να γίνει ο αποδιοπομπαίος τράγος με σκοπό να συνεχίσει να πιστεύει ο κόσμος σε κάτι καλό.

Σε έναν κόσμο δίχως Batman είναι ίσως λογικό να υπάρχει μόνο κακία, λείπει άλλωστε το απαραίτητο αντίβαρο που θα φέρει τα πράγματα σε μια ισορροπία, μπορεί όμως να γίνει ήρωας κάποιος σαν τον Joker;