Κάποτε το Rolling Stone είχε χαρακτηρίσει το videoclip του ‘Smells Like Teen Spirit’ ως «την καλύτερη συναυλία στην οποία θα μπορούσες ποτέ να παρευρεθείς».
Παρόλα αυτά, όσο πομπώδες και αν ακούγεται κάτι τέτοιο, το videoclip των Nirvana είναι ακόμα περισσότερα από αυτό.
Για την ακρίβεια, αν το βάλεις κάτω και το σκεφτείς συνολικά, αν θες μεριάζοντας και λίγο το γεγονός ότι για πολλούς το ιδίωμα της grunge ή οι Nirvana αυτοί καθ’ αυτοί είναι παντελώς αδιάφοροι, αν σκεφτείς το impact όχι μόνο του συγκεκριμένου clip αλλά του εν λόγω τραγουδιού, τότε θα δεις μέσα σε αυτό να αποτυπώνεται η ψυχή και η σκέψη εκατομμυρίων εφήβων της εποχής, που απλά έψαχναν τρόπο να αισθανθούν βολικά μέσα στο περιθώριό τους.
Γυρισμένο με τρόπο ώστε να είναι καταδικασμένο για επιτυχία, το clip αποτελεί δημιούργημα του σκηνοθέτη Samuel Bayer, ο οποίος επιλέχθηκε ακριβώς επειδή οι συστάσεις του ήταν τόσο… φτωχές, που η μπάντα προσδοκούσε απ’ αυτόν ένα videoclip «punk» και σίγουρα έξω από τις νόρμες που υπήρχαν τότε γύρω από τη μουσική και την οπτικοποίησή της.
Και αν αυτό δεν ακούγεται και ακριβώς σαν οιωνός τεράστιας επιτυχίας, πόσο μάλλον σε μία εποχή χωρίς Ίντερνετ και συνεπώς χωρίς ιδιαίτερη πολυφωνία και με όλα τα νήματα να κινούνται από το MTV, αυτός ήταν ο λόγος που πέτυχε.
Οι Nirvana ποτέ δεν προσπάθησαν ιδιαίτερα να «τροχίσουν» τις ατέλειες της μουσικής, της θεματολογίας ή της γενικότερης αισθητικής τους.
Ήταν Αύγουστος του 1991 και ένα τσούρμο νέοι ανταποκρίνονταν στο κάλεσμα των Nirvana, που είχαν ζητήσει τη βοήθεια του κοινού τους για να γυρίσουν το νέο τους videoclip. Το φυλλάδιο που είχαν μοιράσει έγραφε μεταξύ άλλων:
Οι Nirvana σε χρειάζονται.
Πρέπει να είσαι μεταξύ 18 και 25 ετών και να υιοθετήσεις κάποιου είδους περσόνα· punk, nerd, στυλάτο (ie preppy), σπορ (jock).
Να είστε προετοιμασμένοι να μείνετε αρκετές ώρες.
Το τελευταίο ήταν κάτι που οι περισσότεροι δεν είχαν προσέξει, με αποτέλεσμα, όπως είχε κάποτε δηλώσει ο σκηνοθέτης Bayer, αρκετοί να θέλουν να αποχωρίσουν μετά από ένα μισάωρο.
Τα γυρίσματα, βέβαια, διήρκησαν ολόκληρη τη μέρα, αλλά ο Kurt Cobain, πάντα αντισυμβατικός και χωρίς ιδιαίτερους φραγμούς, έπεισε τον σκηνοθέτη να αφήσει τους παρευρισκόμενους να αφηνιάσουν, επιτρέποντας τελικά το «ξύλο» αλλά και το σπάσιμο του εξοπλισμού της μπάντας στο οποίο επιδίδονται (και ο Kurt μαζί) στο τέλος του clip.
Αυτός ήταν και ο σκοπός άλλωστε, αφού το αρχικό concept του videoclip ήταν να αποτυπώσει μια υποτιθέμενη σχολική συναυλία της οποίας η έκβαση είναι το απόλυτο χάος.
Και ρίχνοντας μία ματιά ακόμα πιο πίσω, χρήζει αναφοράς ότι το εν λόγω concept είναι εμπνευσμένο από την ταινία ‘Over the Edge’ (1979) και το φιλμ των Ramones με τίτλο ‘Rock ‘n’ Roll High School’.
Τώρα, αν όλα αυτά δεν είναι αρκετά για να προσδώσουν μία διάσταση «τελειότητας μέσα στην ατέλεια» που να εξηγεί την τόσο ισοπεδωτική επιτυχία που το περιέλουσε, αρκεί να αναφέρουμε ότι οι μαζορέτες του videoclip που φορούν μπλουζάκια με το σύμβολο της αναρχίας, ήταν χορεύτριες από τοπικό… strip club ή ότι πού και πού εμφανίζεται ένας επιστάτης που κανείς δεν ξέρει γιατί βρίσκεται εκεί αλλά δείχνει να λικνίζεται στον ρυθμό του κομματιού.
Ή και το ότι ο τίτλος του τραγουδιού είναι εμπνευσμένος από ένα… αποσμητικό.
Το πιο παράδοξο, βέβαια, που σχετίζεται με το κομμάτι αυτό καθ’ αυτό, είναι ότι μετά την τεράστια δημοφιλία που απέκτησε το ‘Smells Like Teen Spirit’, ο Kurt Cobain το σιχάθηκε και το «διέλυε» επίτηδες στις συναυλίες. Ωστόσο, είχε προλάβει να κάνει και αυτήν την αντιφατική δήλωση:
Προσπαθούσα να γράψω το απόλυτο pop κομμάτι.
Για την ακρίβεια, προσπαθούσα να αντιγράψω τους Pixies.
Τώρα, μιας και μιλάμε για τον πάντα ανήσυχο Kurt, ήταν αδύνατον να μην βάλει και ο ίδιος το χεράκι του όσον αφορά την τελική μορφή του βίντεο.
Έτσι, δεν παρέλειψε να επιμεληθεί ο ίδιος το τελικό edit του videoclip που ήταν και αυτό που παίχτηκε στον αέρα, ενώ η τελευταία σκηνή με τον επιστάτη που καθαρίζει είναι δικιά του έμπνευση, αφού αρχικά το clip τελείωνε με το κοντινό πλάνο στο πρόσωπό του.
Με ένα budget που υπολογίζεται ως κάτι μεταξύ $30.000 και $50.000, οι Nirvana είχαν κάνει το ακατόρθωτο.
Είχαν βγάλει την grunge μουσική έξω από τα στενά σύνορά της, είχαν κάνει τον κόσμο να παραλυρεί γι’ αυτούς, είχαν κάνει ακόμα και το MTV να υποκλιθεί στην πέρασή τους παίζοντας με τις ώρες το videoclip που σημάδεψε αμέτρητους εφήβους και όχι μόνο στις αρχές των ’90s.
Όσο για το κομμάτι, αποτέλεσε τη ναυαρχίδα του ιστορικού πλέον ‘Nevermind’, ενός δίσκου που έβαλε τον γυμνό μπέμπη του εξωφύλλου σε κάθε δισκοθήκη που σέβεται τον εαυτό της και τα άλμπουμ που δεδομένα άλλαξαν το μουσικό γίγνεσθαι όσο ελάχιστα άλλα.
Όσο για τον λόγο της επιτυχίας του συγκεκριμένου videoclip, σύμφωνα με τον Dave Grohl:
Ο κόσμος άκουγε το κομμάτι στο ράδιο και του άρεσε, αλλά τα παιδιά έβλεπαν το videoclip στο MTV και σκεφτόντουσαν:
«Είναι απίστευτο, αυτοί οι τύποι είναι τόσο άσχημοι, αλλά καταφέρνουν και διαλύουν ένα γαμημένο σχολείο!».
Αυτό νομίζω ότι έπαιξε μεγάλο ρόλο στην επιτυχία του.
Για την ιστορία, το ημερολόγιο έγραφε 17 Αυγούστου του 1991, το σημείο συνάντησης ήταν τα GMT Studios στην California (ο Kurt δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένος με τα σκηνικά) και η ιστορία είχε ήδη ξεκινήσει να γράφεται…
